De in 1966 in gebruik genomen voormalige gereformeerde (nu PKN-) Kruiskerk van het Friese Berltsum (het vroegere Berlikum), ten noordwesten van Leeuwarden, wordt verkocht aan de gemeente en zal dan worden verbouwd tot multifunctioneel centrum. De gemeenteraad van Menameradiel heeft op dinsdag 22 december 2015 met de plannen ingestemd.

Het College van Kerkrentmeesters stuurde ons op ons verzoek een uitleg over de gang van zaken; dat verhaal vindt u verderop in dit artikel.

De plannen.

Het beleidsplan 2015-2019 van de Protestantse Gemeente van Berltsum (eigenaar van twee kerkgebouwen) vermeldt daarover enige bijzonderheden. In de afgelopen jaren werden al ingrijpende besluiten genomen om te zorgen dat de financiën op orde bleven. Zo werd op personeelsgebied de kostersformatie in 2009 al teruggebracht van 2 naar 1; ook het aantal predikanten werd in 2013 van 2 naar 1 formatieplaats teruggebracht. Verder werd voor een periode van drie jaar een jeugdwerker aangesteld en is het achterstallig onderhoud aan de gebouwen weggewerkt. Het gebruik van de twee kerkgebouwen (de voormalig hervormde Koepelkerk en de idem gereformeerde Kruiskerk) werd zo ingeroosterd en het overig gebruik zoveel mogelijk geoptimaliseerd, waardoor de kosten lager werden. De pastorie aan de Tjserkestrjitte (Kerkstraat) wordt sinds 2013 aan derden verhuurd. Daardoor kwam de financiële situatie in rustiger vaarwater.

De kerkgebouwen.

In 2013 werd echter ook een besluit over de kerkgebouwen genomen: de (voormalig gereformeerde) Kruiskerk wordt verkocht aan de gemeente Menameradiel, en de opbrengst wordt als renteloze lening verstrekt aan de Stichting Gebouw van het op te richten MFC (Multi Functioneel Centrum). Dit alles onder de volgende voorwaarden:
1. Dat de totale financiering van het MFC gegarandeerd is; 2. Dat de procedure van het vaststellen van de kerkdiensten in de grote zaal van het MFC is vastgelegd in een overeenkomst; 3. Dat de renovatie van het orgel bij de verbouw van de Kruiskerk tot MFC door de Stichting Gebouw van het MFC wordt gefinancierd; 4. Dat de exploitatie van het MFC en de daarmee verbonden kosten voor de Protestantse Gemeente Berltsum in overeenstemming zijn met het rapport van de voorbereidende werkgroep uit juli 2013; 5. Dat het aantal bestuursleden, dat de Protestantse Gemeente Berltsum levert voor de Stichting Gebouw en de Stichting Exploitatie van het MFC, is vastgelegd in een overeenkomst.

Tot 2019 staat de verdere uitwerking van het MFC centraal.
Indien dit gerealiseerd wordt, heeft dit per saldo voor de jaarlijkse exploitatie voor de PG Berltsum geen gevolgen. Voor het gebruik van de kerkzaal en consumpties wordt een jaarlijkse huur aan de Stichting Gebouw betaald. De kerkelijke vergaderingen en bijeenkomsten worden dan gehouden in het MFC. Kerkdiensten zullen net als nu in zowel de Koepelkerk als straks in het MFC worden gehouden, zoveel mogelijk om en om. Het Centrum zal gebruikt worden voor uitvaarten en bijeenkomsten op verzoek van derden.

De menskracht.

De koster/beheerder-functie van de Protestantse Gemeente wordt na de realisatie van het MFC teruggebracht. In welke mate wordt nader onderzocht. De inzet van een groot aantal vrijwilligers blijft net zoals de voorgaande beleidsperiode nodig. De predikantsplaats wordt gehandhaafd op 1 volledige arbeidsplaats. Het pastoraat wordt gedurende een aantal jaren ondersteund met een jeugdwerker voor 0,2 arbeidsplaats. Daarna wordt dit nader bekeken.

Het verloop van leden.

De daling van het ledenaantal van de Protestantse Gemeente heeft zich in de afgelopen jaren verder doorgezet en zal volgens de algemene trend ook verder doorzetten. De daling in het kerkbezoek zet zich sterker door.

De kerkenraad realiseert zich dat het kerk-zijn zich behalve in kerkdiensten ook in andere aspecten weerspiegelt. De komst van het MFC geeft daaraan veel meer ruimte, waardoor de kerkelijke betrokkenheid zich zal kunnen stabiliseren en mogelijk versterken. Zo zou de betrokkenheid van de jongeren en de jeugd versterkt kunnen worden en daarmee ook die van de ouders. Al eerder werd geconstateerd dat de Vaste Vrijwillige Bijdragen (VVB) teruglopen. Door de realisering van het MFC zouden die zich misschien kunnen stabiliseren. De kerkelijke betrokkenheid van de jongeren, de jeugd en hun ouders zal dus speerpunt moeten zijn voor een hogere VVB. De pastorale zorg voor de ouderen van de gemeente zal ook een goed aandachtspunt moeten blijven, zo stelt het beleidsplan.

De gemeenteraad.

Op dinsdag 22 december oordeelde de gemeenteraad positief over de plannen. De inwoners van Berlikum waren door de Website Berlikum-Berltsum opgeroepen zich daar zoveel mogelijk te laten zien, zodat de gemeenteraad zou beseffen dat de mensen de realisering van de plannen graag willen. Het dorp is namelijk voor een groot deel afhankelijk van geld van de gemeente.

Overigens is niet iedereen blij met het de plannen voor het MFC. Oudere mensen vinden het jammer dat de kerk moet worden verbouwd. Maar behalve dat in het toekomstige centrum voldoende plek is voor bijvoorbeeld alle muziekkorpsen in het dorp, de jongerensoos en het Groene Kruis, zullen ook de kerkdiensten gewoon in de tot MFC omgebouwde Kruiskerk gehouden worden. Dat zal voor de ouderen ongetwijfeld een pleister op de wonde zijn.

We hopen binnenkort terug te komen op de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Berltsum.

__________

Reactie van het College van Kerkrentmeesters.

Op ons verzoek heeft het College van Kerkrentmeesters uitleg verstrekt over de plannen met de Kruiskerk in Berltsum:

Wat vooraf ging.

Uit het onafhankelijke onderzoek binnen de kerkelijke gemeente kwam het advies, dat het behoud van de monumentale Koepelkerk en het delen van het onderhoud en exploitatie van de Kruiskerk met anderen de beste optie was en dat hiermee de beide kerken door de gemeente in gebruik blijven. Na de intensieve en zorgvuldige behandeling in commissies, gemeenteavonden en kerkenraad, heeft de kerkenraad unaniem dit advies overgenomen. De Protestantse Gemeente wil ook graag naar buiten treden als kerk midden in het dorp. Dit besluit is door de kerkrentmeesters besproken met de Stichting Berlikumer Belangen (SBB), die als dorpsbelang fungeert voor de bewoners en verenigingen in Berltsum, en de andere organisaties die gebruik zullen gaan maken van het te ontwikkelen MFC. Daarbij was ook al de verantwoordelijke wethouder van de gemeente Menameradiel (Menaldumadeel) bij betrokken. Nadat de besturen van alle betrokken organisaties hun intentie hadden uitgesproken, hierin te participeren, uiteraard onder een aantal voorwaarden, heeft SBB een werkgroep ingesteld, die een plan heeft ontwikkeld met steun van een architect en de in het dorp aanwezige kennis op het gebied van planontwikkeling en financiën. Al in juli 2013 is het plan in hoofdlijnen gepresenteerd aan het hele dorp en alle betrokken organisaties en verenigingen. Daarna heeft elke betrokken organisatie de voorwaarden vastgesteld, waaraan het MFC moet voldoen. De PG Berltsum heeft haar voorwaarden geconcretiseerd in 2013 en die zijn in het beleidsplan 2015 – 2019 opgenomen.

De werkgroep heeft in december 2013 de plannen uitgewerkt in het rapport ‘In doarp smyt de lapen gear’ ( vertaald uit het Fries: Een dorp werkt samen). In dit plan zijn de voorwaarden verwerkt van alle betrokken organisaties. De financiële haalbaarheid zowel qua financiering van de benodigde investering als de exploitatie op lange termijn, is door alle betrokken partijen als zeer belangrijk aangegeven, wil men verder samenwerken. De kern van de financiële haalbaarheid wordt gevormd door het bereiken van kostensynergie. Op dit moment worden 5 gebouwen onderhouden door de organisaties die straks in 1 vernieuwd gebouw gaan samenwerken.

Direct daarna is het rapport gepresenteerd aan de gemeente Menameradiel en vond er veelvuldig overleg plaats met het College van burgemeester & wethouders. Het college besloot een haalbaarheidsonderzoek te laten instellen. Dit instituut heeft meerdere varianten onderzocht en kwam tot de conclusie, dat het gepresenteerd plan de beste optie was. Met name de financiële haalbaarheid was punt van onderzoek. Dit instituut heeft haar plan gepresenteerd in januari 2015.

Besluit gemeente Menameradiel.

Het college heeft het gepresenteerde plan niet geheel overgenomen in haar voorstel aan de gemeenteraad. De politieke afwegingen, die daarbij een rol hebben gespeeld, laat ik hier achterwege. Dit leidde uiteraard tot een intensief overleg tussen de werkgroep en het College. Uiteindelijk kwam het volgende (samengevatte) voorstel aan de gemeenteraad, uiteraard nadat dit met de werkgroep was afgestemd.

De Stichting Vastgoed MFC Berltsum ontvangt voor het te realiseren MFC een subsidie van € 513.000 en een lening van € 513.000. De totale verbouwkosten bedragen € 1.875.000. De subsidiabele kosten zijn door de gemeente verlaagd tot € 1.540.000. De stichting moet derhalve nog financieren € 849.000. De werkgroep en stichting hebben nog werk te verzetten om dit gat te dichten. In de oorspronkelijke plannen was hier voor een belangrijk deel reeds rekening mee gehouden.

Toekomstige ontwikkelingen

De voorwaarden van de PG Berltsum voor het MFC zijn nog steeds actueel. De geplande verkoop aan de gemeente Menameradiel zou na realisatie leiden tot overdracht van de eigendom naar de stichting, die vervolgens het MFC in eigendom krijgt en waarin de PG Berltsum een bestuurszetel heeft. In de gewijzigde plannen wordt de gemeente Menameradiel geen tijdelijk eigenaar.

De kerkenraad is zich terdege bewust van de gevoelens bij een deel van de voornamelijk oudere gemeenteleden en blijft hier ook zeker aandacht aan geven in de komende jaren. De gemeentelijke afhandeling van de subsidieaanvraag heeft lang geduurd en heeft hier en daar geleid tot een onjuiste beeldvorming over de plannen en de uitwerking. De werkgroep kan eindelijk stappen zetten voor een verdere invulling van de financiering. De kerkenraad houdt uiteraard de vinger aan de pols bij de verdere ontwikkelingen. Eén van de kerkrentmeesters heeft vanaf het begin zitting in de werkgroep en informeert het moderamen en de kerkenraad voortdurend over de ontwikkelingen. Deze zullen nog wel enkele jaren in beslag nemen. In grote lijnen is een realisatie in 2018 haalbaar.

Ik hoop u hiermee verder geïnformeerd te hebben over de geplande transitie van de Kruiskerk naar een MFC.

Namens het College van Kerkrentmeesters,

Durk Osinga, voorzitter

Het ontstaan van de Gereformeerde Kerk te Berlikum (Berltsum)