De op 22 september 1966 in gebruik genomen voormalig gereformeerde kerk te Zwaagwesteinde (in het noordoosten van Fryslân) wordt verkocht. Te zijner tijd worden in de kerk appartementen gebouwd.

De Gereformeerde Kerk te Zwaagwesteinde (Fries: Westereen) werd op 3 mei 1942 vanuit de Gereformeerde Kerk te Kooten (Twijzelerheide) geïnstitueerd.

Plannen voor een eigen kerk.

Al eerder werd er een kerkgebouw neergezet. Op 13 oktober 1933 werd het plan om in Zwaagwesteinde een eigen kerk te bouwen in de kerkenraad van Twijzelerheide voor het eerst aan de orde gesteld, ter bevordering van het kerkelijk leven in Westereen. Ook werd voorgesteld daar een hulpprediker aan te stellen. Natuurlijk moest daarvoor overleg gevoerd worden met de gereformeerde kerkenraad te Zwagerveen, omdat een deel van de bewoners van Zwaagwesteinde tot het ressort van die kerk behoorde. Het vertrek van ds. G.J. Hoytema (1901-1985) naar Smilde, in september 1935, maakte het noodzakelijk definitieve besluiten te nemen over de vervulling van de betreffende vacature én over de werkzaamheden in Twijzelerheide en Zwaagwesteinde. Wel werd een beroep uitgebracht, maar men besloot nog niet tot de bouw van een kerk in Zwaagwesteinde.

Toen ds. W.B. den Brave  (1909-1983) in 1936 het beroep naar zijn eerste gemeente te Twijzelerheide aannam, drong de ‘Commissie Zwaagwesteinde’ op kerkbouwmaatregelen in Zwaagwesteinde aan. Men kreeg toen in elk geval toestemming in de kerkelijke gemeente van Twijzelerheide te collecteren voor kerkbouw. Het in de crisistijd in de Gereformeerde Kerken werkzame Comité  ‘Overvloed van Werk en Werkkrachten’ (ook Comité Grosheide-Schouten genoemd) gaf bovendien een subsidie van fl. 300 voor de duur van een jaar voor de aanstelling van een hulpprediker in Zwaagwesteinde.

Toen de kerkenraad van Twijzelerheide zich in 1936 echter afvroeg of er ten behoeve van het verenigingswerk, dat in Zwaagwesteinde op gang gebracht werd, niet beter eerst ‘een consistorie’ in dat dorp gebouwd kon worden, verklaarde ‘de Commissie’ zich vierkant tegen. Dat zou kerkbouw in Zwaagwesteinde vertragen.

In september 1937 werd uiteindelijk een kerkbouwcommissie gevormd en werd architect Van Loo uit Groningen aangetrokken die ‘om niet’ een schets maakte. Voor de bouw was inmiddels bijna fl. 6.000 beschikbaar, maar er was ruim fl. 9.000 nodig. Een gemeentelid zegde echter een renteloos voorschot van fl. 1.000 toe . De kerkenraden van Zwagerveen en Twijzelerheide overlegden nog een paar keer, waarna de kerkelijke grenzen geregeld werden.

Toen tijdens een gemeentevergadering op 15 maart 1938 bezwaren ingebracht werden tegen de kosten van de te bouwen kerk werd uiteindelijk besloten weliswaar een stuk grond te kopen, maar af te zien van ‘het te dure plan’ van architect Van Loo.

Drie van de vervolgens uitgenodigde vijf architecten gaven gehoor aan het verzoek een schetsplan voor een kerk te maken. Het plan van Pieter Oeges Offringa uit Beneden-Haulerwijk kreeg de eer door hem op de kerkenraad te mogen worden toegelicht. Het duurde niet lang of de aanbesteding werd gehouden. Uiteindelijk zou (inclusief bouwterrein, kachels en honorarium) de kerkbouw op een kostenpost van fl. 9.600 komen.

Desondanks werd op 1 september 1938 door ds. Den Brave de eerste steen gelegd voor de nieuwe kerk. En op 12 januari van het jaar daarop kon de kerk in gebruik genomen worden naar aanleiding van Haggai 2 : 1-10, waarin in vers 5 voorkwam de tekst: ‘Doch nu, wees sterk, gij Zerubbabel! spreekt de HEERE; en wees sterk, gij Josua, zoon van Jozadak, hogepriester! en wees sterk, al gij volk des lands! spreekt de HEERE; en werkt, want Ik ben met u, spreekt de HEERE der heirscharen’.

Een zelfstandige kerk geïnstitueerd.

In 1940 werd een commissie benoemd die moest bestuderen of in Zwaagwesteinde een zelfstandige Gereformeerde Kerk geïnstitueerd kon worden. Op 5 februari 1942 verzocht de kerkenraad de classis ‘een gunstig advies met betrekking tot de instelling der ambten te Zwaagwesteinde’. Tijdens de middagdienst van zondag 3 mei 1942 werd de Gereformeerde Kerk te Zwaagwesteinde – mét een eigen kerkgebouw! – geïnstitueerd onder leiding van ds. Den Brave van Twijzelerheide.

Aanvankelijk was in 1942 candidaat W. Vis (1904-1978) in Zwaagwesteinde werkzaam. Een eigen predikant werd nog datzelfde jaar beroepen: ds. R. Bakker (1911-1973), die van 1942 tot 1946 aan de kerk verbonden was. Ds. J.A. Kwast volgde hem op en was van 1948 tot 1954 aan de kerk verbonden. Na ds. Jac. Boonstra (van 1955-1959) en ds. J. Tevel (1959-1963), stond ds. B.E. Span van 1964 tot 1969 te Zwaagwesteinde.

Sterke groei: nieuwe kerk.

In de ambtsperiode van ds. Span werd een nieuwe kerk gebouwd, waarvan nú bekend geworden is dat deze is verkocht en buiten gebruik gesteld zal worden.

Doordat de kerk te Zwaagwesteinde sterk groeide werd het aantal benodigde zitplaatsen te gering en werd de bouw van een grotere kerk noodzakelijk geacht. Vandaar dat door architect Steen een plan gemaakt werd voor een kerk ten bedrage van ongeveer fl. 200.000. Aannemer Van der Wal kreeg de opdracht tot het bouwen van de kerk. Eigenlijk was het een vérbouw, want de oude kerk zou in het nieuwe plan worden opgenomen. Maar in de praktijk betekenden de  werkzaamheden nieuwbouw. De nieuwe kerk, die Rotondekerk genoemd werd, kon op 22 september 1966 in gebruik genomen worden. In de hal van de kerk werd een gedenksteen geplaatst met het opschrift ‘Gaat met een loflied Zijn poorten binnen’. Ds. B.E. Span plaatste de steen.

En nu…

Nu de gereformeerde Rotonde-tsjerke aan de Skoallestrjitte buiten gebruik gesteld wordt, zal de Toer-tsjerke van de voormalig hervormde gemeente in het dorp dienst gaan doen als PKN-kerk; de Protestantse Gemeente Westereen is niet in staat twee kerkgebouwen aan te houden. De Toer-tsjerke zal worden verbouwd en uitgebreid met een kerkzaal ongeveer ter grootte van die in de Rotonde-tsjerke. Men denkt in het voorjaar van 2017 met de verbouw te kunnen beginnen. Overigens wordt de Rotonde-tsjerke voor de slopershamer behoed; de buitenmuren blijven staan.

Bronnen onder meer:

W. Duinkerken, Gereformeerde kerk Zwaagwesteinde 1942-1992. Bedum, 1992

© 2016. GereformeerdeKerken.info