Kortstondig evangelisatiewerk te Kolham

Inleiding.

Sinds 1954 bestond in Kolham een zogenaamde (orthodoxe) Vrije Evangelisatie, een groep van ongeveer vijftien gezinnen en losse personen, oorspronkelijk behorend tot de Nederlandse Hervormde Gemeente aldaar, die zich echter van haar had afgescheiden.

Kaart: Google.
Kaart: Google.

In het begin ging het over financiële kwesties, maar deze spitsten zich steeds meer toe op principiële bezwaren ten opzichte van het kerkrecht en de leertucht in de hervormde gemeente, waar ds. Van Apeldoorn predikant was. Elke zondagmorgen werden in een zaaltje van het voormalige stationsgebouw samenkomsten gehouden, die door ongeveer twintig personen bezocht werden.

Verzoek aan de Kerk van Hoogezand-Sappemeer.

De leiding van de groep was aan het eind van de jaren ’50 in handen van de heer D.J. van Eck te Wedderveer. Deze was eerder voorganger in de hervormde gemeente te Engelbert, maar werd later gereformeerd. ‘Daar op den duur steeds meer werd gevoeld, dat in dit isolement niet mocht worden volhard, wendde men zich op 15 augustus 1956 tot de Gereformeerde Kerk van Hoogezand-Sappemeer met het verzoek, of deze de arbeid wilde overnemen, c.q. of men in de Gereformeerde Kerk kon worden opgenomen. De kerkenraad stond daar niet bij voorbaat onwelwillend tegenover. Vier gezinnen lieten zich al direct inschrijven bij de Gereformeerde Kerk, andere stonden er sympathiek tegenover, maar namen vooralsnog een afwachtende houding aan’.

Een classicale commissie onderzoekt.

De kerkenraad bracht het verzoek op 25 oktober 1956 op de classis Groningen, die een commissie instelde om de zaak te onderzoeken. De commissie bestond uit dr. L. Praamsma (1910-1984), predikant te Groningen, ds. W. Moene (1892-1981) van Ten Boer en ouderling W. Boelema van Haren. De commissie hoorde op 15 november 1956 eerst een afvaardiging van de kerk van Hoogezand-Sappemeer, en daarna twee leden van de Vrije Evangelisatie te Kolham. Daarna werd een rapport opgesteld hetgeen op de classis Groningen van 24 januari 1957 besproken werd.

In dit rapport werd onder meer het volgende opgemerkt: ”t Is daar een aparte gemeenschap, die een eigen type vertoont, een ‘landelijk’ stempel draagt, heel anders dan in Hoogezand. Men wil er zichzelf blijven en bewaart een zekere reserve, omdat men eerst eens wil aanzien, of en hoe de gereformeerden hen willen opnemen. De kinderen van deze gezinnen gaan naar de openbare school; de afstand naar de christelijke school te Martenshoek, ongeveer vijf kilometer, vinden de ouders te ver, en, waar op school catechisatie gegeven wordt, menen zij hun doopbelofte in dit opzicht wel na te komen. Er is nog weinig kerkelijk besef en geen gereformeerde levensstijl; meer intensieve bearbeiding is nodig. Er is in Kolham een zondagsschool, uitgaande van de Vrije Evangelisatie, die door vijfendertig kinderen wordt bezocht; een christelijke meisjesvereniging (vijftien leden), een vrouwenvereniging (tien leden), een mannenvereniging (zeven leden) en een soort evangelisatie-zangkoor’.

In dit voormalige stationsgebouw kwam de gereformeerde Evangelisatie te Kolham in de jaren '60 bijeen.
In dit voormalige stationsgebouw kwam de gereformeerde Evangelisatie te Kolham in de jaren ’60 bijeen.

‘Begeerd wordt nu, dat de Kerk van Hoogezand-Sappemeer de arbeid der Vrije Evangelisatie overneemt en in Kolham een gereformeerde evangelisatiepost sticht, of, nog liever, dat er ambtelijke diensten worden gehouden, waarin Woord en Sacramenten worden bediend. Tweemaal per zondag zouden samenkomsten moeten worden belegd, want de mensen moeten leren trouw ‘op te komen’. Voorts hoopt men dat een evangelist wordt aangesteld, die in Kolham komt wonen, om aan al het werk voortdurend leiding te geven en huisbezoek te doen. Men is van oordeel, dat alleen iemand, die van de bevolking aldaar deel uit zou maken, er ‘in’ zou zijn’.

Wat zijn de perspectieven?

Natuurlijk wilde de classis weten wat de vooruitzichten waren van daar te houden evangelisatiewerk. De commissie wist het wel: ‘Alles gehoord hebbende is uw commissie met de kerkenraad van Hoogezand-Sappemeer van oordeel, dat zich hier onder de zegen des Heren perspectieven openen voor een evangelisatieterrein dat levensvatbaarheid bezit, en het onverantwoord zou zijn, de geboden kans niet aan te grijpen’ (de aanknopingspunten waren immers al aanwezig, ook in de vorm van de bestaande verenigingen). ‘Wij menen hier een stem te beluisteren: Kom over en help ons’.

De commissie meende dat de beste oplossing was ‘een evangelist aan te stellen die in hun midden komt wonen en werken, zo mogelijk de heer Van Eck’, die dit werk daar immers al deed en dus bij de mensen bekend was. ‘Indien ook de gereformeerden in de buurt van Kolham, te weten een zestal gezinnen aan de Knijpslaan, konden bewogen worden, daaraan mee te werken, zou een stevige kern gevormd zijn. Het ware wenselijk dat een paar ambtsdragers, daar woonachtig (?) mede leiding hadden’.

De classis verklaarde zich in beginsel bereid om de Kerk van Hoogezand-Sappemeer ten behoeve van bovengenoemde arbeid in 1957 te steunen met fl. 1.200.

Bij de kerk van Hoogezand-Sappemeer.

Na een aantal besprekingen werd de evangelisatiegroep te Kolham op 10 maart 1957 officieel bij de Gereformeerde Kerk van Hoogezand-Sappemeer gevoegd. De groep zelf zou dan als de gereformeerde Evangelisatie met een eigen verenigingsleven, te weten een zondagsschool, en een mannen- en vrouwenvereniging, onder leiding van evangelist Van Eck verder gaan.

Dit voormalige café werd omgebouwd tot de gereformeerde kerk in Hoogezand-Martenshoek.
Dit voormalige café werd omgebouwd tot de gereformeerde kerk in Hoogezand-Martenshoek.

In het seizoen 1957-1958 ontwikkelde het werk zich gunstig. De evangelisatiedienst op zondag werd geleid door de heer D.J. van Eck, die daar een dag per week werkte (en in het seizoen 1958-1959 elke week drie dagen) om de groep vast te houden; hij had contact met vijfenveertig adressen. Ook werd catechisatie gegeven.

Hoewel er in het seizoen 1960-1961 zo’n twintig kerkgaande gezinnen waren, vermoedde men dat de contacten met de Gereformeerde Kerk waarschijnlijk wel moeilijker zouden gaan worden omdat de hervormde gemeente in Kolham intussen een godsdienstonderwijzer als voorganger had benoemd; ook kwam er na enige tijd ‘zelfs een goed orthodox hervormde predikant’ in Kolham, zodat het ‘er voor de gereformeerde Evangelisatie niet makkelijker op geworden is. Sommigen oriënteren zich nu weer op de hervormde kerk’. Daarom was er ook niet zoveel uitbreiding van het werk. Ook de lectuurverspreiding wil niet goed van de grond komen’, zo verzuchtte men in 1963.

Er waren in die jaren ook grote spanningen en strubbelingen tussen de evangelisatie te Kolham en de wijkkerkenraad Hoogezand-Martenshoek, die de zorg voor de groep Kolham op zich genomen had. De wijkraad van Martenshoek vond dat de classis het werk voor Kolham aan hem opgedrongen had en de leden in Kolham hadden problemen met het feit dat de heer Van Eck geen ambtelijke functies mocht vervullen (ook al probeerde hij vergeefs op artikel 8 van de Kerkorde predikant te worden). Het gevolg was dat Kolham enigszins geïsoleerd raakte, waardoor men zich meer en meer van de kerk van Martenshoek afkeerde.

Ondertussen werd het werk in Kolham nog steeds gesteund: in 1963 met fl. 4.050 en in de jaren daarna met fl. 1.650. Tot de classis Groningen in 1966 oordeelde dat ‘dit geen evangelisatie-arbeid meer is’ (het kon gerekend worden tot het reguliere pastoraat van Hoogezand-Sappemeer). Vandaar dat afgesproken werd dat de classis dit werk in drie jaar zou afbouwen, zodat ook geen steun van de particuliere synode meer nodig was.

De heer Van Eck kwam helaas in 1971 bij een ongeval om het leven. De evangelisatiegroep te Kolham werd opgeheven. Enkele leden kerkten daarna in Scharmer, een paar in Slochteren, en de overigen in Hoogezand-Sappemeer.

Bronnen:

Archief Particuliere Synode der Gereformeerde Kerken in de provincie Groningen. Groninger Archieven, Groningen

J.N. Bosma, Soms een tijd lang zeer klein. 150 jaar Gereformeerde Kerk in Hoogezand en Sappemeer. Hoogezand-Sappemeer, 1985

G.J. Kok, ‘Een geheel bijzonder arbeidsveld…’. De evangelisatiearbeid der Particuliere Synode Groningen van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1878-2004). Groningen, 2010

W. Moene, Rapport van de Commissie Kolham. g.p., 1957

© 2016. GereformeerdeKerken.info