In gereformeerde kerk ‘De Ark’ vanaf de zomer 2017 waarschijnlijk geen kerkdiensten meer.
Op jl. 1 januari 2017 zijn de Gereformeerde Kerk Amerongen/Elst en de Hervormde Gemeente te Amerongen-Overberg samengegaan als Protestantse Gemeente Amerongen-Overberg. In deze Protestantse Gemeente vormt zij nu samen met de voorheen Hervormde wijkgemeente Amerongen de nieuwe Protestantse wijkgemeente Amerongen.
In 2010 besloten beide kerkenraden een intentieverklaring te tekenen, waarmee het ‘Samen op Weg proces’ officieel werd ingezet. Het is de bedoeling dat de diensten en vieringen van deze Protestantse wijkgemeente in de toekomst in de (voormalig hervormde) Andrieskerk gehouden zullen worden. Om deze kerk optimaal te gebruiken, zijn enkele aanpassingen nodig, zoals de indeling en aanpassingen op het gebied van moderne media.
Vanaf dat moment worden geen kerkdiensten meer gehouden in het voormalig gereformeerde kerkgebouw De Ark. De Ark zal wel in gebruik blijven als kerkelijk centrum voor vergaderingen e.d.
Uit de historie.
Op 13 januari 1888 ontstond in Amerongen de ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende)’, die in 1892 ‘Gereformeerde Kerk te Amerongen / Elst’ werd.
Op maandag 10 oktober 1887 was ds. G. Ringnalda (1828-1904) van de ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende)’ te Utrecht in Amerongen op bezoek. Hij sprak daar in het ruime achterhuis van B. van Barneveld aan de toenmalige Achterweg (tegenwoordig de Jhr. H. van den Boschstraat). De predikant ‘hield een rede naar aanleiding van Mattheus 28 vers 18 (‘Maar dezelve dienstknecht, uitgaande, heeft gevonden een zijner mededienstknechten, die hem honderd penningen schuldig was, en hem aanvattende, greep hem bij de keel, zeggende: Betaal mij, wat gij schuldig zijt’). Er waren ongeveer vierhonderd mensen op de bijeenkomst aanwezig, ‘van hier en elders’.
De predikant heeft de verzamelde luisteraars ongetwijfeld gewezen op de gang van zaken in kerkelijk Nederland, waar op dat moment de Doleantie op vele plaatsen leidde tot de vorming van ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerken (doleerende)’, als tweede orthodoxe afscheiding van de hervormde kerk. Ook zal hij hen gewezen hebben op het in januari 1887 gehouden Gereformeerd Kerkelijk Congres, waar door 1.500 verontruste hervormden vergaderd werd over de vraag wat hen te doen stond in de strijd tegen de toenemende vrijzinnigheid in de hervormde kerk, en de macht van de Algemene Synode van de hervormde kerk. Besloten werd het ‘juk der synodale hiërarchie’ af te werpen. Met die boodschap gingen de talloze aanwezigen terug naar hun respectieve woonplaatsen, voorzien van alle nodige informatie, om ‘de reformatie van hun plaatselijke hervormde kerk ter hand te nemen’.
Op 9 november 1887 stuurden enige leden van de hervormde gemeente aan de kerkenraad van Amerongen een verzoekschrift, waarin men vroeg ‘de reformatie der kerk ter hand te nemen’.
Een week later trad – opnieuw in het achterhuis van B. van Barneveld – dr. mr. W. van den Bergh (1850-1890) op, dolerend predikant van Voorthuizen. Voor ongeveer vijfhonderd aanwezigen hield hij een toespraak over Nehemia 1 vers 11 (‘Och, HEERE, laat toch Uw oor opmerkende zijn op het gebed Uws knechts, en op het gebed Uwer knechten, die lust hebben Uw Naam te vrezen; en doe het toch Uw knecht heden wel gelukken, en geef hem barmhartigheid voor het aangezicht dezes mans. Ik nu was des konings schenker’).
Zo volgden nog verscheidene andere bijeenkomsten ‘om de belangstelling in de reformatie der kerk te dezer plaatse te wekken’, die uiteindelijk op 13 januari 1888 leidde tot de instituering van de ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende)’ te Amerongen. Onder leiding van ds. G.J. Barger (1852-1905) van Driebergen werd op die dag met een preek over Numeri 22 vers 22 de kerkenraad van de Dolerende kerk bevestigd, waarmee deze geïnstitueerd was. Tot ouderlingen werden benoemd W. Overeen, K. van den Berg en J. van Hunnik en als diaken C.H. van Doorn, H. den Bisschop en H. van Rootselaar.
Nog dezelfde avond had de eerste kerkenraadsvergadering plaats. Daar werd afstand genomen van het ‘Algemeen Reglement’, dat in 1816 door de overheid in de hervormde kerk in de plaats gesteld was van de Dordtse Kerken Orde, die in 1618-1619 door de Synode van Dordrecht was goedgekeurd en aangenomen als basis voor de kerkregering.
Het antwoord van de hervormde kerkenraad.
Ondertussen had namens de hervormde kerkenraad de plaatselijke predikant, ds. H.A.E. Heinecken, geantwoord op verzoekschrift ‘om de reformatie ter hand te nemen’. De kerkenraad antwoordde in een uitvoerig geschrift, getiteld Antwoord met inlichtingen van den kerkeraad der Ned. Hervormde Gemeente te Amerongen aan de Gemeente Leden te Amerongen die den kerkeraad verzocht hebben de ‘reformatie’ ter hand te nemen. De kerkenraad piekerde er niet over aan het verzoek van de briefschrijvers te voldoen.
Op 8 februari 1888 werden dan ook ‘de heeren K. v.d. Berg, H. den Bisschop, C.H. van Doorn, J. van Hunnik, W. Overeem en H. van Rootselaar, thans leden van den kerkeraad der Ned. Geref. Kerk (doleerende), te dezer plaatse, voor onbepaalde tijd vervallen verklaard van hun lidmaatschap der Herv. Kerk. Tevens hebben nog acht anderen, die het verzoekschrift tot reformatie mede hadden getekend, aanschrijving ontvangen, zich hedenavond persoonlijk of schriftelijk bij de kerkeraad te komen verklaren’. Een van hen was kennelijk zo geschrokken van alles wat er gebeurde, dat hij ‘zich weder aan het gezag van de kerk onderworpen heeft’. De zeven anderen meldden zich nog schriftelijk nog persoonlijk bij de hervormde kerkenraad.
De eerste predikanten.
Na verscheidene vergeefse beroepen werd als eerste voorganger lerend ouderling J. Overduin (1851-1928) te Montfoort benoemd, die van 1890 tot 1892 in Amerongen dienst deed. Na diens vertrek werd nog hetzelfde jaar een beroep uitgebracht op ds. W. Schock (1847-1927) uit Nieuwdorp. Deze nam het beroep aan en werd op 4 december 1892 door ds. T. Bouma (1858-1933) van Doorn in het ambt bevestigd. Hij bleef in Amerongen tot zijn emeritaat in1915.
De kerkgebouwen.
Meteen in 1888 besloot de kerkenraad de komen tot de bouw van een eigen kerk. Dat ging vlot. Al op 7 oktober 1888 werd het “nieuw gestichte kerkgebouw der Ned. Geref. gemeente (doleerende) alhier aan zijn bestemming gewijd. Eene talrijke schare was opgekomen. De godsdienstoefening werd geopend met het zingen van psalm 103 vers 1, waarna een gedeelte van 1 Koningen 8 werd voorgelezen. De voorganger, ds. Barger van Driebergen, consulent der gemeente, hield eene rede naar aanleiding van psalm 126. Spreker wees op de groote daden Gods in het midden der gemeente geschied en bepaalde zijn hoorders bij: (1) de wonderbare uitkomst, waarvan die daden gewagen; (2) de dankbare blijdschap , waarop zij recht gaven; (3) de vertroostende belofte, waarheen zij wijzen”.
“Aan het eind van zijn rede sprak ds. Barger eenige toepasselijke woorden tot den kerkeraad, waarbij in het bijzonder de reeds overleden ouderling K. van den Berg werd gedacht. (…) De plechtigheid werd besloten met het zingen van psalm 84 vers 6. Het eenvoudige gebouw is zeer net afgewerkt en voldoet in alle deelen aan de verwachting”.
De nieuwe kerk werd wel ‘Spijlenark’ genoemd. Deze kerk, die zo nu en dan werd uitgebreid en aangepast, deed ruim tachtig jaar dienst. Maar rond 1970 werd het duidelijk dat het gebouw niet meer aan de te stellen eisen voldeed. De muren gingen scheef hangen en het verwarmingssysteem functioneerde niet meer naar behoren. Tijdens de ambtsperiode van ds. A.M. de Hoogh (1929-2005) – die in Amerongen van 1970 tot 1972 predikant was – werd al gesproken over de bouw van een nieuwe kerk, maar daarover waren de meningen in de gemeente zeer verdeeld, ‘zodat het er af en toe vrij heet aan toe schijnt te zijn gegaan’. De plannen gingen in ieder geval niet door.
De toestand van de ‘Spijlenkerk’ werd er echter niet beter op, zodat op een gegeven moment zelfs een winter in de Andrieskerk werd gekerkt. ‘Maar als de gereformeerde dienst iets uitliep, stonden onze hervormde broeders en zusters al wachtende voor hun eigen kerkgebouw een verkoudheid op te lopen’.
Onder leiding van ds. J.D. Ubels (*1938), die van 1973 tot 1982 in Amerongen gereformeerd predikant was, werden de plannen voor kerkbouw gerealiseerd. De oude kerk werd afgebroken en op dezelfde plaats aan de Imminkstraat werd een nieuw multifunctioneel kerkgebouw neergezet. Gedurende de bouw werden de kerkdiensten gehouden in het Dorpshuis, waarvoor de fam. Overeen haar huisorgel tijdelijk in gebruik afstond.
In mei 1975 werd de nieuwe kerk in gebruik genomen. De eerste kerkdienst werd op zondag 18 mei, Eerste Pinksterdag, gehouden. Na zes jaar gebruik gemaakt te hebben van een ‘Johannes orgel’, werd in oktober 1982 het huidige orgel in gebruik genomen.
De ledentallen van de Geref. Kerk Amerongen / Elst.
Bronnen onder meer:
G.J. van Barneveld en H.A. Blok, Gereformeerde Kerk van Amerongen / Elst, 1888-1989. Amerongen, 1989
H.A.E. Heinecken, Antwoord met Inlichtingen van den Kerkeraad der Ned. Hervormde Gemeente te Amerongen aan de Gemeente Leden te Amerongen die den kerkreaad verzocht hebben de ‘reformatie’ ter hand te nemen. Amsterdam, 1888
© 2017. GereformeerdeKerken.info