George Frans Gezelle Meerburg werd op 1 november 1806 in Leiden geboren. Nog maar twee maanden oud ontsnapte hij aan de ontploffing van het roemruchte kruitschip dat op 12 januari 1807 in de lucht vloog; het voorste deel van zijn woonhuis werd vernield, maar de wieg stond gelukkig ergens anders. In september 1825 werd hij als student ingeschreven op de Leidse Universiteit, waar hij deel uitmaakte van de ‘club van Scholte’, een orthodoxe vriendengroep, waarbij zich ook andere latere ‘leiders der Afscheiding van 1834’ aansloten. Op voorspraak van ds. H.P. Scholte, de leider van die ‘club’, werd Gezelle Meerburg op 20 oktober 1833 predikant van de grote hervormde gemeente te Almkerk. Hij werd daar bevestigd door zijn zwager ds. C.C. Callenbach van Nijkerk.

Behalve al heersende problemen rond de verplicht gestelde formuliervragen bij de voorbereiding van het Avondmaal, gingen in zijn gemeente al snel stemmen op om niet meer uit de door de Algemene Synode verplicht gestelde Evangelische Gezangen te laten zingen. Bezwaarden tegen het zingen ervan zetten namelijk demonstratief hun hoed op. Gezelle Meerburg voldeed in eerste instantie aan de dringende wens van de classis door ze dan maar nà het dankgebed te laten zingen, zodat ieder die niet mee wilde zingen, de kerk kon verlaten. Maar dat bevredigde ook hem zelf niet, zodat hij in juni 1835 besloot de gezangen niet meer te laten zingen. In juli 1835 vroeg hij samen met een collega aan de synode onder meer te verklaren of zij de Drie Formulieren van Enigheid achtten wél of níet ‘in alles overeen te komen met de Heilige Schrift’. De synode vond dat ze die vraag niet hoefde te beantwoorden. De beide predikanten kregen bovendien de vermaning zich precies overeenkomstig de kerkelijke reglementen te gedragen.

Dat – én het feit dat hij een kerkdienst geleid door de Afgescheiden predikant H.P. Scholte had bijgewoond – gaf de classis aanleiding hem als ‘ongeschikt voor het leeraarsambt’ op 24 november 1835 zonder meer af te zetten. Op 2 december daaraanvolgend scheidde Gezelle Meerburg zich af van het hervormd kerkgenootschap en was vanaf die dag dus predikant van de Christelijke Afgescheidene Gemeente in Almkerk. De kerkvoogdij gelastte hem vervolgens binnen zes weken de pastorie te verlaten. Dat was het moment dat voor hem de vervolgingen en de veroordelingen een begin namen. Hij ontving in de loop van de tijd vele dagvaardingen en geldboetes in verband met het leiden van ‘ongeoorloofde samenkomsten’ van meer dan 20 personen (de overheid had een oude Franse wet in werking gesteld waarbij dat verboden werd). ‘Tot het jaar 1838 preekte hij te Almkerk meestal in de open lucht. Vrees voor boeten weerhield zijn gemeenteleden meestal hun woning open te zetten voor kerkdiensten. Vaak was een schuit of een boerenwagen zijn preekstoel’.

In 1839 vroeg de gemeente van Almkerk ‘vrijheid’ aan bij de overheid. In februari 1840 kreeg men die. Toen in Christelijk Afgescheiden kring twisten uitbraken over de vraag welke kerkorde zou moeten gaan gelden, schaarde Gezelle Meerburg zich aan de zijde van Scholte (predikant van Genderen en Doeveren, bij Waalwijk), zodat de gemeenten van Noord-Brabant gescheiden leefden van de kerken in het Noorden (waar de predikanten De Cock en Van Velzen de Afgescheiden gemeenten leidden). Ook op de landelijke synodes waren de kerken in Brabant enige tijd niet vertegenwoordigd. Veel heeft Gezelle Meerburg gedaan om de scheur te dichten en uiteindelijk kon in 1854 de vrede getekend worden. Gezelle Meerburg hield niet van benepen standpunten en had een goed en vriendschappelijk contact met zijn hervormde collega in Almerk. George Frans Gezelle Meerburg overleed op 12 december 1855 te Almkerk.

Literatuur:
Gezelle Meerburg, G.F., Verslag van de afzetting en handelingen der classicale en provinciale kerkbesturen van Noord-Brabant met ds. G.F. Gezelle Meerburg. In: Kompleete Uitgave van de Officieele Stukken betreffende den uitgang uit het Nederl. Herv. Kerkgenootschap (…), deel 2, p. 161-254, Kampen, 1863
Bokma, K., Herdenken en Danken, Almkerk, 1935
Gast, C. de, De Afscheiding van 1835 in Almkerk en Emmichoven; godsdiensttwisten in het land van Heusden en Altena, Tilburg, 1984
Graaf, R. de, Geloven in Almkerk. Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk Almkerk, Almkerk, 2008.
Hoek, S. v.d., De Here bewaart. Fragmenten uit de kerkgeschiedenis van Almkerk, Almkerk, 1987
Rullmann, J.C., Ernst en Vrede. Het leven van George Frans Gezelle Meerburg [deel 5 van Een schat in aarden vaten], Baarn, 1919.

(Voorlopige tekst)