Inleiding.

Lang was ’t Harde op de Veluwe niet meer dan een klein boerendorp in een prachtige bosrijke omgeving, met onder meer een christelijke school, een ‘dienstgebouw’ en een buurthuis.

Rond 1950 was het echter gedaan met die exclusief landelijke uitstraling van ’t Harde. Het Ministerie van Defensie besloot namelijk het dorp te betrekken bij de verhoogde militaire inspanning die in het kader van de NAVO nodig was. In hoog tempo verrees in ’t Harde toen een kazernecomplex met alles wat daar aan dienstgebouwen, garagewerkplaatsen enz. bij hoorde.

Niet alleen kwamen honderden dienstplichtige militairen naar ’t Harde, ook vestigde zich een staf van officieren en onderofficieren in het dorp, om van het burgerpersoneel maar niet te spreken. Dit had tot gevolg dat ook de woningbouw in ’t Harde aanmerkelijk werd gestimuleerd; een groot gebied werd in hoog tempo bouwrijp gemaakt en honderden woningen schoten als paddenstoelen uit de grond. Ook vestigden zich enkele industrieën in het dorp, wat tot gevolg had dat het aantal inwoners bleef groeien.

Oorspronkelijk behoorde het dorp ’t Harde tot twee burgerlijke gemeenten, met als globale grens de Eperweg. Ten noorden van deze grens bevond zich de gemeente Oldebroek, terwijl het gedeelte ten zuiden van deze weg bij Doornspijk hoorde. De kerkgang van de gereformeerden in ‘t Harde was dan ook meestal gekoppeld aan de burgerlijke gemeente waartoe zij behoorden. Ze kerkten dus in Oldebroek of Doornspijk. In 1952 trad in deze situatie een verandering in, doordat op ’t Harde een tweede militaire legerplaats werd gebouwd.

Evangelisatie en catechese.

De Gereformeerde Kerken van Doornspijk en Oldebroek besloten daarom in 1952 tot het geven van catechisaties en het houden evangelisatiesamenkomsten, welke laatste op zondagavond gehouden werden in het buurthuis, een verenigingsgebouw aan de Eperweg in ’t Harde. De eerste bijeenkomst – geen kerkdienst – werd gehouden op 23 maart 1953 en stond onder leiding van ds. N. Streefkerk (1901-1982) van Oldebroek. De bijeenkomsten werden afwisselend geleid door de predikanten van Oldebroek, Doornspijk en Elburg. Ds. E. Mobach (1897-1986) van Doornspijk herinnerde zich later dat het allemaal ‘op z’n jan boerenfluitjes’ ging, en dat in het begin van het evangelisatiewerk weinig terecht kwam: het waren namelijk vooral gereformeerden die zich op die bijeenkomsten lieten zien en niet ‘zij die buiten zijn’, waarop de evangelisatiearbeid zich toch eigenlijk had moeten richten. Bovendien was de opkomst in het begin – om het voorzichtig te zeggen – niet  overweldigend: soms waren er wel enkele tientallen ‘kerkgangers’, maar er waren ook bijeenkomsten waar slechts zes personen aanwezig waren. De dominee en de organist niet meegerekend; dat wél.

Bijeenkomsten werden kerkdiensten.

Op 6 september 1953 veranderde er echter iets. In de eerste plaats werden de bijeenkomsten sindsdien ’s morgens en ’s middags gehouden en werden het bovendien officiële kerkdiensten ‘met de dienst des Woords en der sacramenten’, die overigens nog steeds in het buurthuis gehouden werden. Deze eerste officiële kerkdienst stond onder leiding van ds. Mobach van Doornspijk. In de dienst op 27 september werden door ds. Streefkerk de verkozen ouderlingen en diakenen in het ambt bevestigd. Als ouderlingen waren inmiddels namelijk gekozen de broeders Groothuis en Ufkes en als diakenen Osnabrugge en Van Putten. Het was geen ‘kerkenraad van ’t Harde’, want er was nog geen zelfstandige Gereformeerde Kerk, maar je zou hen als ‘uitwonende ouderlingen en diakenen’ van Oldebroek en Doornspijk kunnen noemen, die vooral de belangen van de gereformeerden in ’t Harde zouden gaan behartigden. Zij zouden als een soort van ‘wijkraad’ vooral zorg dragen voor de opbouw van het gereformeerde kerkelijk leven in het dorp.

De kerkenraden van Doornspijk en Oldebroek besloten in die tijd ook dat de in ’t Harde bijeengebrachte collectegelden apart gezet zouden worden en ten goede zouden komen aan het kerkelijk leven in dat dorp. Nu er echter elke zondag twee diensten gehouden werden konden de predikanten van Doornspijk, Elburg en Oldebroek niet meer geregeld in ’t Harde voorgaan. Vandaar dat afgesproken werd predikanten van buiten te vragen in ’t Harde diensten te leiden. Vaak kwamen er ook hoogleraren uit Kampen op de preekstoel.

Een eigen kerk gebouwd en in gebruik genomen.

Ondertussen groeide het aantal inwoners van ’t Harde steeds verder, wat uiteraard ook invloed had op het aantal gereformeerden in het dorp en op de aantallen kerkgangers die zich in het buurthuis meldden. Dat onderkomen werd uiteindelijk dan ook te klein, zodat de gedachte postvatte dat er een eigen gereformeerd kerkgebouw zou moeten komen. Er kwam een bouwfonds, dat al snel fl. 30.000 telde. Een stuk grond van 1200 m² werd gekocht aan de Bovendwarsweg (en later werd nog overgegaan tot de aankoop van een naastgelegen extra stuk grond). In mei 1957 kon de aanbesteding van de gereformeerde kerk plaatsvinden. En de oudste inwoonster van ‘t Harde, lid van de Gereformeerde Kerk, mevrouw M. van Putten-Van Boven, legde op 22 augustus 1957 de eerste steen!

De architect, R.G. Rodenburg, had het kerkgebouw zo ontworpen dat het na verloop van tijd makkelijk kon worden uitgebreid: ‘De ene muur (een nagenoeg geheel glazen wand) was hoger dan de tegenover liggende, waardoor het dak noch horizontaal was, noch de zadelvorm had. ‘Vanuit de verte gezien wekte het gebouw daardoor associaties op aan een kippenhok, maar door de verdere vormgeving is dit niet in het minst storend’, zo schreef het Centraal Weekblad destijds. Het voordeel van deze dakvorm was tweeledig: enerzijds kon hierdoor worden volstaan met een verhoudingsgewijs goedkope dakconstructie; anderzijds was het bij noodzakelijke uitbreiding in de toekomst bijna alleen maar een kwestie van de verplaatsing van de glazen wand’.

De kerk had bij de ingebruikneming in december 1957 een capaciteit van 270 zitplaatsen. Behalve de kerkzaal bevatte het gebouw een catechisatie- en een kerkenraadskamer. ‘Door de 16 meter hoge toren – die een originele vorm kreeg – is het bouwwerk reeds van ver als kerk te herkennen’.

De kerk geïnstitueerd (1957).

Met de ‘Maranathakerk’ in aanbouw kon ook de Gereformeerde Kerk geïnstitueerd worden. Deze gebeurtenis vond plaats op 16 oktober 1957 onder leiding van ds. E. Mobach van Doornspijk. En twee maanden later, in december 1957, werd het nieuwe kerkgebouw in gebruik genomen. De kerk van ’t Harde groeide zoals voorspeld, zodat in 1970 een grote verbouwing plaatsvond, die de beschikbare ruimte twee maal zo groot maakte.

De eerste predikant was kandidaat A. Bolwijn te Amsterdam. Op 8 juni 1958  werd hij in het ambt bevestigd en deed hij intrede. Hij werd echter met ingang van 7 april 1960 op grond van artikel 12 van de Kerkorde losgemaakt van de gemeente (hij bleef overigens beroepbaar). Een jaar later kreeg hij op eigen verzoek, met ingang van 17 april 1961, ontheffing uit het ambt. Ook voor de jonge kerk van ’t Harde een moeilijke tijd.

Na hem waren aan de Gereformeerde Kerk van ’t Harde verbonden ds. H. Boswijk van Kamerik, die van 1960 tot zijn emeritaat in 1962 in ’t Harde stond; ds. P.S. Veldhuizen van 1963 tot 1967; ds. G. Brinkman (1909-1983) van 1968 tot zijn emeritaat in 1973;  ds. Th. Weerstra (1939-1998) van 1974 tot 1978 en ds. W. van der Kooy van 1978 tot zijn emeritaat in 2005. Ds. A.L. Veerman sloot de rij met gereformeerde predikanten; hij werd per 4 september 2005 aan de Gereformeerde Kerk te ’t Harde verbonden; maar per 1 januari 2007 ontstond daar de Protestantse Gemeente, waaraan hij sindsdien tot 2014 verbonden was.

Samen op Weg.

In de jaren ‘70 begon het Samen-op-Weg proces in het hele land vorm te krijgen. Ook in ’t Harde begon men in 1976, tijdens het predikantschap van ds. Th. Weerstra, aan samenwerking tussen de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Buitengewone wijkgemeente ‘Posthuiswijk’. Daarbij werd allereerst gedacht aan het jeugd- en catechisatiewerk, maar ook de Evangelisatiecommissies van beide kerken en de Commissies voor Zending en Werelddiakonaat begonnen een onderlinge samenwerking. Verder kwamen er na verloop van tijd zo nu en dan gezamenlijke kerkdiensten, terwijl in 1979 een gezamenlijk kerkblad werd gepubliceerd.

Door deze samenwerking werd het noodzakelijk in 1991 aan de Maranathakerk een grote verbouwing te laten plaatsvinden, waarbij voor de jeugd een nieuwe accommodatie werd geplaatst boven op de bestaande vergaderlokalen. Toen rond de eeuwwisseling bovendien een plaatselijke hervormd/gereformeerde commissie benoemd werd die de kerkenfusie moest voorbereiden, kreeg de samenwerking een extra ‘boost’. Uiteindelijk werd op 1 september 2002 de eerste kerkdienst als Samen-op-Weg gemeente gehouden.

Intussen was besloten gezamenlijk in het vervolg te gaan kerken in de gereformeerde Maranathakerk, waardoor opnieuw een ‘geweldige’ verbouwing en renovatie nodig werd, die in 2004 ‘met vereende krachten’ werd uitgevoerd. ‘De kerkzaal werd van binnen volledig gerestaureerd en aangepast: er kwamen een nieuwe vloer, een andere opstelling van de stoelen, een nieuw liturgisch centrum en een nieuwe entree’.

Bronnen:

FdR, NAVO veroorzaakte stormachtige kerkelijke groei, in: Centraal Weekblad ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland, 5^e jrg. nr. 46, 23 november 1957

FdR, Voor elke ziel een zitplaats, in: Centraal Weekblad ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland, 6^e jrg. nr. 15, 12 april 1958

E.W. Kamphorst e.a., 100 jaar Gereformeerde Kerk Doornspijk. Doornspijk, g.j.

Website Protestantse Gemeente ’t Harde

© 2017. GereformeerdeKerken.info