Symposium ‘God in de Oorlog’ te Amsterdam (4).

In het ‘Het Bommetje van Trouw’ analyseerden we destijds de feitelijke inhoud van het boek God in de Oorlog, voor zover het zich bezighield met de Gereformeerde Kerken in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Geconstateerd werd dat naast een aantal correcte beschrijvingen van het verzet in de plaatselijke kerken, het beschrevene betreffende de ‘leiding’ van de Gereformeerde Kerken (volgens de auteur van God in de Oorlog was dat de generale synode in de persoon van dr. H.H. Kuyper) vol onjuistheden zat. Nu het symposium in Amsterdam (24 november 2015) voorbij is en daar, wie weet, de denkbeelden van dr. Bank ondersteuning hadden kunnen vinden, is het tijd voor een evaluerende terugblik op de inhoud van ‘Het Bommetje van Trouw’.

Terugblik en evaluatie.

Het bleek dat de auteur van God in de Oorlog volstrekt onvoldoende op de hoogte was van de geschiedenis van de GKN. Daardoor kon hij de stelling poneren dat de leiding van de Gereformeerde Kerken [c.q. de synode] deze kerken gedurende de hele Tweede Wereldoorlog in het spoor van de nationaal-socialistische regels voerde. Daarvoor stelde hij dr. H.H. Kuyper verantwoordelijk als lid van het door de synode benoemde Deputaatschap voor de Correspondentie met de Hooge Overheid. Deze stelling werd echter, naar wij aantoonden, onderuit gehaald door onjuistheden en weglatingen, die wij in paragraaf 5 van Het Bommetje van Trouw op een rijtje hebben gezet. We gaan dat niet allemaal herhalen; wel willen we hieronder enkele van die punten nog even noemen, omdat ze ieder voor zich en alle samen de genoemde stelling van dr. Bank hadden moeten ondersteunen:

1. De auteur van God in de Oorlog vergat het synodebesluit van 1936 te noemen, waarin de synode het lidmaatschap van de NSB onverenigbaar verklaarde met dat van de Gereformeerde Kerken en het NSB-lidmaatschap censurabel stelde;

2. De schrijver van God in de Oorlog deed het voorkomen alsof dr. H.H. Kuyper gedurende de oorlog de Gereformeerde Kerken in het spoor van de Duitse bezetters leidde, terwijl Kuyper in werkelijkheid reeds in 1940 op verzoek van de kerken in de classis Rotterdam uit het Deputaatschap voor de Correspondentie met de Hooge Overheid verwijderd was en door de synode vervangen was door onder meer de onverzettelijke dr. J. Donner;    *)

3. De auteur van God in de Oorlog deed het voorkomen alsof de Gereformeerde Kerken het eerste Protest van het Convent van Kerken tegen de Jodenvervolging op instigatie van Kuyper niet hadden ondertekend, terwijl dat wel degelijk het geval was;  *)

4. De auteur van God in de Oorlog stelde het in zijn boek ten onrechte zo voor, dat de kerken na de arrestatie van enkele leidende synodeleden (zoals de gereformeerde dr. Donner en de hervormde dr. Gravemeijer) uit angst voor represailles zwegen. Ook dat was onjuist, want zelfs tijdens hun (lange) gevangenschap gingen de protesten gewoon door;

5. Het viel de auteur kennelijk niet op dat de teneur van de inhoud der kanselboodschappen van de synode een heel andere was dan de houding van ‘schikken en plooien met de bezetter’ die hij de synode via Kuyper toedichtte.

6. De schrijver was niet bekend met de decentrale organisatie van de Gereformeerde Kerken, waardoor hij veel meer macht aan de synode toeschreef dan deze in werkelijkheid had.

*) – Inmiddels heeft dr. Bank, hetzij in zijn eerste commentaar op ‘Het Bommetje van Trouw’, hetzij tijdens het Symposium te Amsterdam (24 november 2015), meegedeeld deze punten te zullen corrigeren. We vertrouwen erop dat ook de overige door hem vermelde onjuiste feiten zullen worden aangepast. Maar ook met deze twee gecorrigeerde punten vervalt dr. Banks (in de eerste alinea hierboven vermelde) opmerking over de houding van de ‘leiding’ der Gereformeerde Kerken.

Tot slot…

Slechts één van de sprekers op het symposium in Amsterdam maakte gewag van enkele van de misvattingen in het boek God in de Oorlog. De overigen zwegen daar beleefd over.

Onze destijds uitgesproken hoop, dat anderen dr. Bank betere argumenten aan de hand zouden doen om zijn stelling alsnog met kracht van bewijs te kunnen adstrueren, bleek ijdel.

We concluderen dat Het Bommetje van Trouw nog steeds volledig recht overeind staat en dus in elk geval zeker geen blindganger is.

Waarmee we onze berichtgeving over dit onderwerp nu eindelijk hopen te kunnen beëindigen.