Zoals eerder bericht werd op zondag 16 september 2018  in Apeldoorn een gedenkboek gepresenteerd over de voormalig gereformeerde kerk Kruispunt in Apeldoorn.

Emeritus-predikant ds. L.J.G. IJkel (*1943) schreef ‘Als stenen spreken konden… Een kleine geschiedenis van Kruispunt Apeldoorn. 1974-2016′. Het boekje is prachtig geïllustreerd, telt 96 pagina’s en het werd uitgegeven door uitgeverij Ipenburg.

In Apeldoorn werd in 1974 in de wijk Zevenhuizen-Oost het gereformeerde kerkgebouw ‘Kruispunt‘ in gebruik genomen; de kerk te Apeldoorn groeide in die tijd snel en behoorde tot de snelst groeiende Gereformeerde Kerken in het land (na die te Drachten). Aanvankelijk maakte gereformeerd Zevenhuizen deel uit van de gereformeerde wijkgemeente Apeldoorn Noord-Oost, maar al snel werden plannen gemaakt om in de wijk een eigen wijkgemeente te vestigen, waartoe eind augustus 1968 uiteindelijk definitief besloten werd. Het was geen overbodige luxe, want dat stadsdeel werd in de tweede helft van de jaren ’60 volgebouwd.

Op 2 september 1968 vergaderde de eerste wijkkerkenraad Zevenhuizen: ‘Dominee Kleine gaf ons een hand en wenste ons alle goeds, en wij konden het verder zelf uitzoeken’, zo vatte een van de wijkkerkenraadsleden de voorbereiding van de eerste vergadering van de wijkraad samen.

Hoewel ‘van hogerhand’ meegedeeld was dat men eerst nog niet op een eigen predikant behoefde te rekenen, kon in juni 1969 toch besloten worden emeritus-predikant ds. D. Warnink (1904-1996) te beroepen, die na zijn emeritaat nog helemaal geen zin had ‘op zijn lauweren te gaan rusten’. Tot eind 1980 – hij was toen net 76 jaar geworden – bleef hij met grote trouw in de wijk Zevenhuizen-Oost zijn pastoraal werk uitvoeren en catechisaties geven (in de Koningin Wilhelminaschool).

Aanvankelijk kon voor de kerkdiensten gebruik gemaakt worden van een door de hervormden in Amsterdam op de kop getikte noodkerk, het Open Huis aan de Descartesstraat, waar alleen plaats was voor gereformeerde  ochtenddiensten om kwart voor negen; meestal gingen er Apeldoornse gereformeerde predikanten voor. Omdat bijzondere diensten nu eenmaal meer tijd vergen dan ‘gewone’ kerkdiensten, kwam men nogal eens in tijdnood, omdat de kapel tijdig vrij moest zijn voor de hervormden.

Een ‘Ontwikkelingscommissie’.

In november 1971 benoemde de Apeldoornse Kerkenraad voor Algemene Zaken (KAZ) een zgn. ‘Ontwikkelingscommissie‘, die opdracht kreeg plannen te ontwikkelen voor de bouw van een eigen kerkelijk wijkcentrum, bij voorkeur in samenwerking met andere kerkgenootschappen. Dat laatste bleek om verscheidene redenen niet mogelijk, zodat besloten werd zelf te gaan bouwen. De kerkbouwkosten zouden ongeveer fl. 960.000 moeten bedragen. Doordat de KAZ van de Gereformeerde Kerk van Apeldoorn fl. 600.000 beschikbaar gesteld had, er subsidie van het Rijk beschikbaar was (op grond van de Wet Premie Kerkenbouw) én financiële inkomsten door het organiseren van allerlei activiteiten gebruikt konden worden, nam de KAZ in september 1972 het advies ‘om snel te beslissen‘, over.

De heer J. van der Weerd werd toen aangezocht als architect van het wijkcentrum. In april 1973 besloot de KAZ akkoord te gaan met de bouw ervan: ‘Er zal in de wijk Zevenhuizen-Oost een kerkelijk centrum worden gebouwd. Vreugde heerst er in deze wijk. Vele maanden van inspannende arbeid zullen thans hun vruchten opleveren’, zo schreef de Gereformeerde Kerkbode eind april.

De kerk in gebruik genomen (1974).

De bouw verliep voorspoedig en zo kon in mei 1973 de bouw van het kerkelijk centrum van start gaan. En bijna precies een jaar later – op maandag 27 mei 1974 – kon het nieuwe kerkelijk wijkcentrum ‘Kruispunt‘ officieel in gebruik genomen worden. ‘Om te beginnen was er een liturgisch moment, geleid door ds. Warnink en vervolgens werden de kandelaar, de kanselbijbel, de doopvont en het avondmaalsstel naar binnen gedragen, afgewisseld door het aansteken van kaarsen, het lezen van fragmenten uit de bijbel en uit de formulieren voor Doop en Avondmaal’. Gedurende korte tijd werd de gemeentezang begeleid door een noodorgel, maar het zou niet lang meer duren voordat het ‘officiële orgel’ – op zeer aantrekkelijke voorwaarden verkregen – in de kerk geplaatst zou worden.

“De hoofdkerkzaal kon middels vrijwel geluiddichte vouwwanden gescheiden worden van twee zijzalen. En andersom konden die zalen bij de hoofdruimte worden getrokken. In het laatste geval waren er zeshonderd zitplaatsen. Met behulp van zware gordijnen kon het liturgisch centrum aan het oog worden onttrokken, wanneer bijvoorbeeld bridgers of een blazersensemble de zaal gebruikten voor sport en spel”.

Het boekje van ds. IJkel vertelt veel meer, ook over de periode waarin hijzelf predikant van deze gemeente was (van 1992 tot 2008, toen hij met emeritaat ging).

Buiten gebruik gesteld.

Doordat de kerkelijke krimp zich ook in Apeldoorn liet voelen, moest in 2013 besloten worden drie inmiddels samenwerkende wijkgemeenten tot één samen te voegen, wat per 1 januari 2014 geëffectueerd werd. ‘Daarna volgden soms emotionele discussies over de vraag welk van de twee kerkgebouwen tenslotte zou overblijven: Kruispunt of de Julianakerk. Om een lang en beladen verhaal zo kort mogelijk samen te vatten: het doek viel voor Kruispunt. De voormalig hervormde Julianakerk zou, na een ingrijpende verbouwing, het gebouw zijn waar de leden van de Protestantse Wijkgemeente Apeldoorn Noord voortaan zouden samenkomen. De eerste gezamenlijke dienst in de inmiddels verbouwde Julianakerk was op 2 oktober 2016.

Tot slot.

Het was een goed idee van ds. IJkel om over het kerkelijk centrum Kruispunt een herinneringsboek te schrijven. Daarmee heeft hij ongetwijfeld niet alleen de vroegere leden van Kruispunt een grote dienst bewezen, maar vast en zeker ook geïnteresseerden in de (plaatselijke) kerkgeschiedenis, die dit uitvoerige, goed geschreven en mooi geïllustreerde boekje graag ter hand zullen nemen.

De predikant schreef trouwens eerder een soortgelijk gedenkboek: in april 2015 verscheen Een Huis van hout en steen. Een kleine geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van Vrouwenpolder, zoals we al eerder berichtten.

• L.J.G. IJkel, Als stenen spreken konden… Een kleine geschiedenis van Kruispunt Apeldoorn. 1974-2016. Uitgeverij Ipenburg, 2018, 96 pp., royaal geïllustreerd; ISBN-nummer: 978-90-70105-37-2.
  Het boek is te bestellen voor € 10  (exclusief verzendkosten) via de volgende e-mail adressen: voorzitter@pwano.nl en marleo.ijkel@hetnet.nl