De Gereformeerde Kerk in het Friese Huizum (vanaf 1963 ‘Leeuwarden-Huizum’) werd in 1910 vanuit Leeuwarden geïnstitueerd.

Toen de Gereformeerde Kerk te Leeuwarden in 1910 zo’n 3.200 leden telde woonden in het onder de kerk van Leeuwarden ressorterende dorp Huizum ongeveer 65 gereformeerde gezinnen met in totaal 362 zielen, waarvan 150 belijdende leden. De kerkenraad achtte toen de tijd gekomen dat in Huizum een zelfstandige Gereformeerde Kerk kon worden geïnstitueerd. De leden die ten zuiden van de spoorlijn Harlingen-Groningen woonden zouden in het vervolg behoren tot de Gereformeerde Kerk te Huizum, die op 23 februari 1910 geïnstitueerd werd. Al snel kwam de eerste predikant naar Huizum, in de persoon van ds. L.J.C. Kreyt (1874-1960) van Berkel c.a., die op 28 oktober 1910 intrede deed.

Een eigen kerk (1910).

Ook wilde men natuurlijk komen tot de bouw van een eigen kerk. Voor dat doel werd aan de Schrans een herenhuis gekocht, waarbij een flinke tuin behoorde. Het was de bedoeling dat de kerk in de tuin achter het herenhuis gebouwd zou worden.

Gemeentelid Pieter Anes Wiersma kreeg de opdracht om de kerk, ontworpen door de Groninger architect Y. van der Veen, te bouwen. De totale bouwkosten van de betrekkelijk eenvoudige zaalkerk werden werden begroot op fl. 13.500. Op de bouw van de kerk zou toezicht gehouden worden door Wiersma zelf en door aannemer Willem Visser, ook lid van de Gereformeerde Kerk te Huizum.

Om te zorgen dat de kerkenraadsleden geen koude voeten zouden krijgen was in het bouwplan opgenomen dat vóór de kerkenraadsbanken vaste stoven onder de vloer aangelegd moesten worden, terwijl ook ‘draaibare kleppen’ zouden worden aangebracht, waarin gaten geboord werden. Zo kon de warmtetoevoer per persoon geregeld worden. Afgesproken werd ook dat twee planchettes gemaakt zouden worden voor de collectezakken en vier tekstborden om de te zingen psalmen en de te lezen bijbelgedeelten aan te geven.

De ‘eerste steen’ van de nieuwe kerk werd gelegd door A.F. Idzerda. Boven de hoofdingang werd een steen aangebracht waarin Hebreeën 10 vers 23 gebeiteld was: ‘Laat ons de onwankelbare belijdenis der hoop vasthouden want Die het beloofd heeft, is getrouw’.

De kerk wordt uitgebreid (1926).

Het ledental van de Gereformeerde Kerk te Huizum steeg behoorlijk. In 1924 telde de kerk inmiddels bijna 900 leden. Steeds moeilijker werd het om de gemeenteleden een plaats te geven. Vandaar dat de kerkenraad de gemeenteleden in februari 1924 uitnodigde voor een gemeentevergadering, waarin de inmiddels tijdens vele vergaderingen ontworpen plannen aan de leden werden voorgelegd. Door de uitbreiding van de kerk ‘kon een eind komen aan heel wat narigheid’. Veel gemeenteleden waren door het beperkte aantal zitplaatsen al lang voor het begin van de dienst aanwezig,  wat nogal eens tot ‘ontstichting’ leidde.

De kerkenraad besloot toen tot een forse uitbreiding. De aannemers Gebr. Harm en Rintje van der Meulen kregen de opdracht de uitbreiding te verwezenlijken. De opdracht luidde het kerkgebouw uit te breiden en bovendien een catechisatielokaal te bouwen, ontworpen door architect A. Nauta te Leeuwarden. De kosten van een en ander bedroegen in totaal fl. 24.790. Om dit geld bijeen te krijgen en zo weinig mogelijk te hoeven lenen verspreidde de kerkenraad inschrijfbiljetten onder de gemeenteleden, waarop men voor een bedrag kon intekenen, dat eventueel in maximaal vier termijnen betaald kon worden. Ook kon men aangeven dat men de jaarlijkse kerkelijke bijdrage wilde verhogen.

De kerk onderging een flinke uitbreiding. Er werden aan weerszijden twee grote vleugels aangebouwd, zodat in de kerk bovendien in totaal drie galerijen konden worden aangelegd. Bovendien werden twee lokalen bijgebouwd en werd voor aan de straat (de kerk stond iets naar achteren) een zwaar ijzeren hek aangebracht. Natuurlijk werd de kerk ook fris in de verf gezet!

Nu kon de kerk zo’n 1.000 kerkgangers bevatten en hadden ook de verenigingen aanmerkelijk meer vergaderruimte. Er kwam zelfs nog meer vergadergelegeneid, want toen op 30 september 1937 ds. W. van der Heide (1899-1964) naast   ds. W.H. den Houting (1894-1942) als ’tweede predikant’ intrede deed, was voor hem aan de Verlengde Schrans een andere pastorie gekocht, waar een wagenschuur bij hoorde. Die kon mooi voor vergaderingen gebruikt worden!

De kerk wordt opgeknapt (1962).

In 1956 werd aan de Jan van Scorelstraat de tweede gereformeerde kerk gebouwd, in Huizum-West, de Parkkerk genaamd.

Tegelijk werden ook plannen gemaakt om de Schranskerk op te knappen. De verf uit 1925 was weliswaar nog wel te zien, maar het werd hoog tijd de kerk opnieuw aan te pakken. Vooral het schilderwerk – en niet in dezelfde kleuren als in 1925! – werd stevig ter hand genomen. De muren werden schoongemaakt en in moderne pasteltinten gesausd. Ook het plafond, de banken, de lambrisering en de vele zichtbare dakspanten kregen frisse kleuren. De kerk zou er na afloop van de onderhoudsbeurt een stuk fleuriger uitzien!

Maar dat was niet alles. Er kwam een nieuwe preekstoel, de deuren aan weerszijden daarvan werden vernieuwd en ook de stoelen (met gevlochten zittingen) werden vervangen door modernere. De totale kosten bedroegen ongeveer fl. 38.500. Terwijl de kerk gerenoveerd werd, kwam de gemeente samen in het hervormde evangelisatiegebouw Pniël.

In 1976 werd aan de Weideflora in Huizum-Oost het derde gereformeerde kerkgebouw gesticht: Oase. Het logische gevolg was dat in de Schranskerk (vooral in de middagdiensten) minder kerkgangers kwamen, waardoor in dat kerkgebouw ruimte overschoot. Anderzijds liep ook het aantal gemeenteleden inmiddels terug. Het gevolg was dat de galerij aan de noordkant van de kerk gesloten werd, terwijl hier en daar ook weer onderhoud nodig was.

De kerk opnieuw ingericht (1980).

De aanvankelijke herinrichtingsplannen voorzagen in het aanbrengen van een verdiepingsvloer in de kerkzaal, ter hoogte van de galerijen. Daaronder zouden dan vergaderruimten gerealiseerd kunnen worden. De gemeentevergadering besliste echter dat men geen heil zag in ‘een kerk op zolder’ en dus werden de plannen aangepast, die op bijna fl. 680.000 begroot werden. Ze hielden in dat de kerkzaal verdeeld werd in drieën, van elkaar gescheiden door vouwwanden, dus ook bij elkaar te trekken. De buitenste twee zalen, onder de galerijen, konden elk zo’n 80 personen bergen, terwijl de middenzaal ruimte bood aan ongeveer 140. Onder de middengalerij kwam ruimte voor galerij en ontmoeting. De hele benedenruimte kon dus tot ongeveer 300 kerkgangers bevatten.

Bovendien bleek bij inspectie dat het orgel nodig gerestaureerd of vervangen moest worden. Omdat restauratie ongeveer fl. 300.000 zou gaan kosten werd besloten het af te breken en te proberen een nieuw orgel op een van de galerijen te plaatsen.

De kerkzaal veranderde al met al flink: de banken werden verwijderd en vervangen door stoelen. Er kwam een tegelvloer in de kerkzaal en de al gemelde ontmoetingsruimte werd gemaakt met een moderne keuken. Op 13 februari 1980 werd de verbouwde Schranskerk tijdens een feestelijke bijeenkomst weer in gebruik genomen. Muzikale medewerking werd verleend door het christelijk mannenkoor Edoza uit Sneek. De eerste kerkdienst was op zondag 17 februari dat jaar.

De pastorie wordt Het Trefpunt.

Het herenhuis dat in 1910 werd aangekocht met een flinke tuin, werd de pastorie, die voor het eerst werd bewoond door ds. Kreyt. Voor zijn opvolger, ds. W.H. den Houting, was van de grote tuin achter de woning niet veel meer overgebleven, want door de uitbreiding van de kerk in 1926 was een van de zijvleugels in de tuin gebouwd. Er woonden na ds. Den Houting nog twee Huizumer predikanten in deze pastorie, namelijk ds. J.C.A. van Loon (1904-1992) en ds. G. Morsink (1909-2003). De kerkenraad oordeelde het overlijden van ds. Morsink in 2003 dat de predikantswoning niet meer als pastorie geschikt was en besloot er vergaderzalen van te maken. Het gebouw kreeg toen de naam Het Trefpunt. Jaren later werd de bovenverdieping ervan verbouwd tot jeugdhonk.

Het orgel.

In de begintijd, vanaf 1910, werd in de Schranskerk naar alle waarschijnlijkheid gebruik gemaakt van een harmonium van enige omvang. Het eerst bekende pijporgel was een eenklaviers Van Dam-orgel, dat dienst deed tot 1950. Het orgel werd in dat jaar omgebouwd tot een tweeklaviers instrument. Maar dit werd in 1978 door de fa. Bakker en Timmenga verwijderd. Nadat enige tijd een elektronisch orgel gebruikt was kon in 1983 het indrukwekkende orgel gekocht worden van de buiten gebruik gestelde hervormde Maranathakerk te Hilversum. Het orgel werd op de galerij tegenover de preekstoel geplaatst, in plaats van boven de kansel, zoals tot dan toe het geval was. Bij de sluiting van de Schranskerk in 2000 werd besloten het orgel te verkopen aan de Westerkerk te Gouda.

De Schranskerk gesloten (2000).

Want in oktober 2000 werd de Schranskerk verkocht. Het kerkbezoek daalde, net als het ledental van de kerk. Op 31 december 2000 werd er de laatste kerkdienst gehouden.

Protestantse Gemeente (2006).

Per 1 januari 2006 werd de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum gevormd, al werden de ledentallen van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente ook enkele jaren daarna nog afzonderlijk in het Jaarboek van de PKN vermeld.

De ledentallen van de Gereformeerde Kerk te (Leeuwarden-) Huizum.

Bronnen onder meer:

Gemeenten en Predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

N.N., Schranskerk. Gereformeerde Kerk Huizum. 1910-2000. Huizum, 2000

© 2020. GereformeerdeKerken.info