De Gereformeerde Kerk te Drachten was door haar sterke groei al in de jaren ’20 van de vorige eeuw genoodzaakt uit te zien naar een tweede kerkgebouw, naast de al bestaande grote kerk aan de Stationsweg (de latere Noorderkerk).

Gelukkig zou de kerkenraad een erfenis ontvangen van gemeentelid Teatske Dijkstra, die maar liefst fl. 100.000 vermaakte aan de Gereformeerde Kerk, de diaconie van de Gereformeerde Kerk en aan de twee gereformeerde scholen in Drachten. Elk van de gegadigden zou een kwart, fl. 25.000, ontvangen, vier vorstelijke giften dus!

De familie van Teatske dacht er echter anders over en vocht de erflating aan op grond van ‘ontoerekenbaarheid van de erflaatster’. Mr. Tijsma, de advocaat van de kerk, later met hulp van mr. Vonkenberg, nam de verdediging van de kerk, de diaconie en de scholen op zich, maar uiteindelijk werd in 1926 door de Arrondissementsrechtbank in Arnhem geoordeeld, dat de erfenis niet kon worden uitgekeerd aan de door Teatske Dijkstra genoemde doelen; Teatske was volgens de rechtbank inderdaad krankzinnig geweest toen ze haar testament opstelde.

Daarmee nam de kerkenraad echter geen genoegen, hoewel de advocaten adviseerden tot een schikking te komen. Ds. C.J. Hakman (1885-1956), destijds gereformeerd predikant van Drachten, oordeelde namelijk: ‘De kerk duldt geen schikking!’ en uiteindelijk werden de kerk, de diaconie en de beide scholen toch in het gelijk gesteld, en kon de erfenis, minus de kosten van de advocaat (zijnde bijna fl. 60.000!), worden uitgekeerd. Het restant van de erfenis werd verdeeld onder de vier gerechtigden, die dus elk ruim fl. 14.500 ontvingen.

De Zuiderkerk was toen echter al in gebruik genomen! Maar de toekenning van de weliswaar aanmerkelijk gekrompen erfenis nam hoe dan ook een behoorlijk gedeelte van de kerkbouwschulden weg.

De kerkenraad had in oktober 1923 al besloten tot de bouw van de tweede kerk aan de Zuiderstraatweg (de tegenwoordige Burgemeester Wuiteweg) én bovendien tot het beroepen van de tweede predikant. De bekende Drachtster architect Bosma kreeg opdracht de voor het maken van de tekeningen voor de bouw van de kerk. Zijn collega, architect Van der Kooi, mocht de schuin voor de kerk gelegen pastorie bouwen. ‘Schuin voor de kerk’, omdat men de Zuiderkerk (want zo werd de kerk genoemd) ‘zo voordelig mogelijk wilde laten uitkomen’.

De eerste steen (1924) en de ingebruikneming (1925).

Enkele dagen geleden, dinsdag 8 oktober 2024, was het precies honderd jaar geleden dat de eerste steen werd gelegd van deze Zuiderkerk in Drachten, door de predikanten ds. H. Siertsema (1852-1933), die in 1922 met emeritaat gegaan was, ds. C.J. Hakman – predikant van de Noorderkerk – en ds. J.H. Kuiper (1895-1963), die als predikant in de Zuiderkerk op 14 september 1924 intrede had gedaan.

De officiële ingebruikneming van de Zuiderkerk volgde de donderdag daarop, op 13 augustus 1925, waarbij ds. Hakman preekte uit Psalm 84 vers 11: ‘Eén dag in Uw voorhoven is beter dan duizend elders’, tevens de tekst op de gedenksteen. De kerk was overvol. Kinderen beneden 16 jaar moesten thuisblijven. Oud-ouderling Sjouke Riemersma had een ‘gevoelvol’ gedicht van maar liefst 29 strofen van elk zes regels gemaakt dat hij voorlas. Strofe 22 ging over ds. Siertsema: ‘God roept Zijn knechten: Kom en ga. / Toen kwam onz’ oude Siertsema, weleer nog in de kracht van ’t leven / een werker was hij, naar ik meen / Doch zonder fiets, met kreupelbeen / Door hem heeft God ons veel gegeven’.

Aandacht voor het eeuwfeest (2025).

Dat de Protestantse Gemeente van Drachten dit eeuwfeest niet ongemerkt voorbij kan laten gaan spreekt voor zichzelf. De nog steeds van vele activiteiten bruisende Zuiderkerk zal daaraan in augustus 2025 dus uiteraard ruime aandacht schenken. Via het kerkblad MenorA4tje worden gemeenteleden opgeroepen met verhalen en ideeën te komen: een feest? Een weekend? Een zondag? Een cadeau voor de kerk?

Overigens is het liturgisch centrum van de in 2022 geheel gerenoveerde kerkzaal aan vernieuwing toe. Misschien kan er aan iets dergelijks worden gedacht, zo opperde de Aktiviteitencommissie.

We komen er t.z.t. uiteraard op terug.

Translation into English:

A Hundred Years of Zuiderkerk Drachten (1925-2025).

The ‘Gereformeerde’ Church of Drachten, due to its rapid growth in the 1920s, was already forced to consider a second church building alongside the large church on Stationsweg (later known as Noorderkerk).

Fortunately, the church council received an inheritance from church member Teatske Dijkstra, who bequeathed a whopping 100,000 guilders to the ‘Gereformeerde’ Church, the diaconate of the ‘Gereformeerde’ Church, and the two ‘gereformeerde’ schools in Drachten. Each beneficiary was to receive a quarter, 25,000 guilders each—a royal gift for all!

However, Teatske’s family had a different view and contested the will on the grounds of “mental incapacity of the testator.” Mr. Tijsma, the church’s lawyer, later assisted by Mr. Vonkenberg, took on the defense of the church, the diaconate, and the schools. Ultimately, in 1926, the District Court in Arnhem ruled that the inheritance could not be distributed to the intended recipients, as Teatske was indeed found to have been insane when she wrote her will.

However, the church council was not satisfied with this outcome, even though the lawyers advised a settlement. Reverend C.J. Hakman (1885-1956), who was the ‘gereformeerde’ pastor of Drachten at the time, declared, “The church will not settle!” Eventually, the church, the diaconate, and the two schools were proven right, and the inheritance, minus the attorney’s fees (almost 60,000 guilders!), was distributed. The remaining inheritance was divided among the four beneficiaries, each receiving 14,500 guilders.

By that time, however, the Zuiderkerk had already been put into use! Nevertheless, the allocation of the significantly reduced inheritance helped to alleviate a substantial portion of the church construction debts.

In October 1923, the church council had already decided to build the second church on Zuiderstraatweg (now known as Burgemeester Wuiteweg) and to appoint a second pastor. The well-known architect Bosma from Drachten was commissioned to design the plans for the church’s construction. His colleague, architect Van der Kooi, was given the task of building the parsonage located diagonally in front of the church. The church council opted for this location because they wanted the Zuiderkerk (as the church was named) to “appear as favorably as possible.”

The Laying of the Foundation Stone (1924) and the Church Opening (1925).

A few days ago, on Tuesday, October 8, 2024, it was exactly one hundred years since the foundation stone of Zuiderkerk in Drachten was laid by Reverends H. Siertsema (1852-1933), who had retired in 1922, C.J. Hakman—the pastor of Noorderkerk—and J.H. Kuiper (1895-1963), who had taken up the position of pastor at Zuiderkerk on September 14, 1924.

The official opening of the Zuiderkerk followed shortly after, on Thursday, August 13, 1925, where Reverend Hakman preached from Psalm 84, verse 11: “One day in Your courts is better than a thousand elsewhere,” which is also the text inscribed on the commemorative stone. The church was packed. Children under 16 were asked to stay home. Former elder Sjouke Riemersma composed and recited a “touching” poem of no less than 29 stanzas, each six lines long. The 22nd stanza was about Reverend Siertsema: “God calls His servants: Come and go. / Then came our old Siertsema, once in the prime of life, / A worker he was, I believe,  / Though without a bike, with a crippled leg, / Through him, God has given us much.”

Centennial Celebration (2025).

It is only natural that the Protestant Congregation of Drachten will not let this centennial celebration go unnoticed. The still vibrant Zuiderkerk will give it significant attention in August 2025. Church members are being called upon via the church bulletin MenorA4tje to come up with stories and ideas: a celebration? A weekend event? A special Sunday service? A gift for the church?

Incidentally, the liturgical center of the church hall, which was completely renovated in 2022, is in need of renewal. Perhaps this could be part of the celebration, as suggested by the Activities Committee.

We will, of course, return to this matter in due course.