Gedenkboekje bij buitengebruikstelling van de kerk in Heemse.
Ter gelegenheid van de buitengebruikstelling van de protestantse, voormalig gereformeerde Hessenwegkerk in het Overijsselse Heemse, waarvan de goed verzorgde laatste dienst gehouden werd op zondag 30 juni 2024, is ook een gedenkboekje gepubliceerd.
De titel geeft precies aan waar het over gaat: ’Afscheid Hessenwegkerk 1951-2024’. In 48 pagina’s wordt een veelheid van gegevens aan de lezer gepresenteerd, feiten die eigenlijk allemaal te maken hebben met de vroege of recente(re) geschiedenis van de kerk aan de Hessenweg. De Hessenwegkerk behoort tot de Protestantse Gemeente Hardenberg-Heemse (in Hardenberg wordt de voormalig gereformeerde Höftekerk nog steeds als bedehuis gebruikt). Het is een schrale troost, maar in ieder geval een troost, dat de Hessenwegkerk als kerk blijft bestaan, nu eigendom van de ‘GKN’, de ‘Gereformeerde Kerk Nederland‘, een afscheiding van de ‘vrijgemaakte’ Gereformeerde Kerk.
De inhoud.
Na het voorwoord van de voorzitter van de wijkkerkenraad wordt in de meditatie van ds. Gijsbert Rohaan duidelijk dat ten aanzien van de kerksluiting in Heemse alle vijf manieren van rouwen, zoals aangegeven door de psychiater Kübler-Ross (1926-2004), aanwezig zijn: ontkenning, boosheid, onderhandeling (‘kan het niet anders?’), neerslachtigheid en uiteindelijk aanvaarding. Ook kerkelijk werker Martijn van Breden beseft in zijn artikel ‘Sleutels van de kerk’ dat ‘toegang tot de Hessenwegkerk niet meer vanzelfsprekend’ is, sinds koster Jaap Meerveld op zondag 30 juni de kerkdeur voor het laatst afsloot en de sleutels bij de volgende eigenaar moeten worden ingeleverd. Ds. Geralda Rohaan-van de Kamp schrijft een ‘dankwoord aan de Hessenwegkerk’: dank aan alle ruimten, plaatsen en voorwerpen die in de Hessenwegkerk en voor de kerkelijke gemeente zo’n grote rol gespeeld hebben.
Vijf oudere gemeenteleden vertellen in een interview over hetgeen zij in hun lange leven in de Hessenwegkerk beleefd hebben: de Vrijmaking van 1944 (in Heemse eind 1945), en daardoor het verlies van het ‘oude’ gereformeerde kerkgebouw aan de Weidebuurt, en de bouw van de Hessenwegkerk in 1951; allemaal terzake doende gegevens in het kader van de geschiedenis van de kerk.
Acht interessante pagina’s vertellen over de ‘Kerkgeschiedenis in Heemse’. Het verhaal begint bij de eerste evangelieverkondiging in de omgeving van Heemse door Lebuïnus (geboren in Engeland, en in 773 in Deventer overleden) en Marcellinus (ook in Engeland geboren en in 762 gestorven). Zij beiden zouden tussen 750 en 762 de Sint Lambertuskerk in Heemse gesticht hebben. De relieken van de twee missionarissen worden bewaard in een gouden schrijn in Deventer.
Via de Reformatie loopt het verhaal naar Afscheiding en Doleantie, en komt ook de Vrijmaking aan bod, waardoor uiteindelijk de Hessenwegkerk (noodgedwongen) ontstond, want op 7 december 1945 behoorde ongeveer 65% van de Heemser gereformeerden bij de ‘vrijgemaakte’ richting en de resterende 35% bij de Gereformeerde Kerk. Aanvankelijk werden ’s zondags in de ‘Weidebuurtkerk’ afwisselend ‘vrijgemaakte’ en gereformeerde kerkdiensten gehouden, maar vanaf 1949 werd tot aan het gereedkomen van de Hessenwegkerk in de hervormde Witte- of Lambertuskerk gekerkt. Een fotokopie van de eerste kerkenraadsnotulen na de Vrijmaking laat zien dat er een hoop geregeld moest worden om de Gereformeerde Kerk van Heemse weer op te bouwen…
Toen ds. H.J. Kampherbeek (1903-1986) in Heemse gereformeerd predikant was – van 1946 tot 1969 – werd in september 1951 de eerste steen gelegd en werd de Hessenwegkerk op 31 januari 1952 in gebruik genomen (het opgenomen handgeschreven fragment van deze gebeurtenis spreekt duidelijke taal). Een afgedrukt krantenartikel meldt van alles over de eerste dienst in de Hessenwegkerk.
Ook de geschiedenis van het tweeklaviers orgel komt aan de orde aan de hand van de belangrijkste data die voor de bouw en de renovaties van belang waren.
Herinneringen.
Gemeenteleden deelden hun herinneringen aan het kerkelijk leven in de Hessenwegkerk, zo ook koster Jaap Meerveld, wiens werk naar eigen zeggen zijn hobby was, al die tweeëntwintig jaren dat hij het kosterschap waarnam. Op 16 juni 2024 nam hij afscheid. Hem viel de eer te beurt de kerkdeur voor het laatst te sluiten. De kindernevendienst komt zeer uitvoerig aan de orde, ingedeeld in perioden, met aandacht voor de opzet ervan, de gang van zaken en de activiteiten voor de kinderen.
Tenslotte wordt aandacht besteed aan het Samen-op-Wegproces, de kinderdienst ‘als belangrijk deel van de zondagse viering’, en aan alle predikanten van de Hessenwegkerk, zij het dat zij voorbijkomen als zoeknaam in een ‘woordzoeker’.
Aparte aandacht verdiende in het boekje ook het bijzondere zeskantige doopvont, waaraan ook tijdens de afscheidsdienst uitvoerig aandacht besteed werd. Opmerkelijk is dat in de (inmiddels gesloten) Opstandingskerk in het Groningse Helpman (tot 1993 gereformeerd, daarna tot en met 2016 ‘vrijgemaakt’) precies zo’n doopvont stond. Met grotendeels dezelfde, maar ook met een enkele andere afbeelding. Ongetwijfeld vervaardigd door dezelfde kunstenaar.
Al met al hebben de gemeenteleden in Heemse een boeiend afscheidsboekje in handen gekregen, dat hen hopelijk zal helpen bij het aanvaarden van de sluiting van ‘hun’ Hessenwegkerk….
- Commissie Afscheid Hessenwegkerk (met medewerking van de redactie van het kerkblad Kerkklank): Afscheid Hessenwegkerk 1951-2024. Een uitgave van de Protestantse Gemeente Hardenberg-Heemse, 2024, 48 pagina’s, met veel (meestal) kleurenfoto’s en andere illustraties.
© 2024. GereformeerdeKerken.info
Translation into English:
“The Hessenwegkerk was our church home…”.
Commemorative booklet for the decommissioning of the church in Heemse.
On the occasion of the decommissioning of the Protestant, formerly ‘gereformeerde’ Hessenwegkerk in Heemse, Overijssel, a well-prepared final service was held on Sunday, June 30, 2024, and a commemorative booklet was also published.
The title clearly indicates its content: “Farewell Hessenwegkerk 1951-2024”. Over 48 pages, a multitude of information is presented to the reader, all of which relates to the early or more recent history of the church on Hessenweg. The Hessenwegkerk is part of the Protestant Congregation of Hardenberg-Heemse (the former ‘gereformeerde’ Höftekerk in Hardenberg is still used as a house of worship). It’s a small comfort, but a comfort nonetheless, that the Hessenwegkerk will remain a church, now owned by the ‘GKN’, the ‘Gereformeerde Kerk Netherlands’, a rather recent breakaway from the ‘liberated’ ‘gereformeerde’ Church.
Contents.
After the preface by the chairman of the district church council, the meditation by Rev. Gijsbert Rohaan makes it clear that all five stages of grief, as described by psychiatrist Kübler-Ross (1926-2004), are present regarding the church’s closure in Heemse: denial, anger, bargaining (‘can’t it be different?’), depression, and finally acceptance. Church worker Martijn van Breden realizes in his article “Keys of the Church” that “access to the Hessenwegkerk is no longer a given” since caretaker Jaap Meerveld locked the church door for the last time on Sunday, June 30, and the keys must be handed over to the new owner. Rev. Geralda Rohaan-van de Kamp writes a “thank you note to the Hessenwegkerk,” expressing gratitude for all the spaces, places, and objects in the Hessenwegkerk that played such a significant role for the church community.
Five older congregation members share in an interview what they experienced in their long lives at the Hessenwegkerk: the ‘church Liberation’ of 1944 (in Heemse at the end of 1945), and thus the loss of the ‘old’ ‘gereformeerde’ church building on Weidebuurt, and the construction of the Hessenwegkerk in 1951; all relevant information in the context of the church’s history.
Eight interesting pages tell the “Church History in Heemse”. The story begins with the first proclamation of the gospel in the Heemse area by Lebuïnus (born in England, died in 773 in Deventer) and Marcellinus (also born in England, died in 762). Both are said to have founded the St. Lambertus Church in Heemse between 750 and 762. The relics of the two missionaries are kept in a golden shrine in Deventer.
The story continues through the Reformation, to the Secession and Doleantie, and includes the ‘Liberation’, which eventually led to the creation (out of necessity) of the Hessenwegkerk. On December 7, 1945, about 65% of the ‘gereformeerde’ members in Heemse joined the ‘liberated’ direction, and the remaining 35% stayed with the ‘Gereformeerde’ Church. Initially, ‘liberated’ and ‘gereformeerde’ services were alternately held on Sundays in the ‘Weidebuurtkerk’, but from 1949 until the completion of the Hessenwegkerk, services were held in the ‘hervormde’ Witte- or Lambertuskerk. A photocopy of the first church council minutes after the ‘Liberation’ shows that much had to be arranged to rebuild the ‘Gereformeerde’ Church of Heemse…
When Rev. H.J. Kampherbeek (1903-1986) was the ‘gereformeerde’ pastor in Heemse—from 1946 to 1969—the first stone was laid in September 1951, and the Hessenwegkerk was inaugurated on January 31, 1952 (the included handwritten fragment of this event speaks clearly). A printed newspaper article reports all about the first service in the Hessenwegkerk.
The history of the two-manual organ is also covered, detailing the important dates relevant to its construction and renovations.
Memories.
Congregation members shared their memories of church life in the Hessenwegkerk, including caretaker Jaap Meerveld, whose work, he said, was his hobby throughout the twenty-two years he served as caretaker. On June 16, 2024, he said goodbye. He had the honor of closing the church door for the last time.
The children’s service is thoroughly discussed, divided into periods, with attention to its setup, proceedings, and activities for the children.
Finally, attention is paid to the ‘Together-on-the-Way process’ (of the ‘Gereformeerde’ and the ‘Herovrmde Congregations’), the children’s service “as an important part of the Sunday celebration”, and to all the pastors of the Hessenwegkerk, though they appear as search names in a “word search puzzle”.
Special attention is also given in the booklet to the unique hexagonal baptismal font, which was also extensively covered during the farewell service. Remarkably, the now-closed Resurrection (‘Opstandings’) Church in Helpman, Groningen (‘gereformeerd’ until 1993, then ‘liberated’ until 2016) had exactly the same kind of baptismal font. With largely the same, but also a few different images. Undoubtedly created by the same artist.
All in all, the congregation members in Heemse have received an engaging farewell booklet, which will hopefully help them accept the closure of ’their’ Hessenwegkerk…
- Committee Farewell Hessenwegkerk (with the cooperation of the editorial staff of the church magazine ‘Kerkklank’): Farewell Hessenwegkerk 1951-2024. A publication of the Protestant Congregation Hardenberg-Heemse, 2024, 48 pages, with many (mostly) color photos and other illustrations.