‘Doorontwikkelend gereformeerdendom’

door Sytze Faber

(Dr. Sytze Faber is politicoloog en behoorde tot de Christenradicalen).

Vorige maand verscheen De Linkse Kerk. De auteurs zijn twaalf witte mannen. Aanvoerder is Syp Wynia. Mede-eigenaar van Blauwburgwal, die het boek uitgaf, én journalist. Gezien zijn nieuwssite eentje van stevig rechts allooi.

Boekomslag ‘De Linkse Kerk’.

Verdere opvallende namen: PVV-voorman Martin Bosma, Roelof Bouwman, presentator bij Ongehoord Nederland en de met Forum voor Democratie sympathiserende PKN-predikant Henk-Jan Prosman.

Wynia vindt – zie het interview met hem in Trouw van 7 juni – dat christenradicalen en evangelisch-radicalen die in de zestiger jaren het licht zagen, de traditionele beginselen van het gereformeerdendom kaapten en ze ondergeschikt maakten aan (modieuze) linksigheden. Ze zouden de gereformeerde goegemeente op een dwaalspoor hebben gezet. Apekool. Eerder was het omgekeerde het geval. Zie bijvoorbeeld het lot van progressieve aspirant Kamerkandidaten van de indertijd voornamelijk gereformeerde Anti Revolutionaire Partij (ARP).

Bij de beslissende stemming door de partijleden duikelden deze zogenaamde loyalisten en dissidenten herhaaldelijk een paar plaatsen op de definitieve lijst vergeleken met de door het partijbestuur opgestelde advieslijst. Het lijkt aan Wynia te zijn voorbij gegaan. Evenals het feit dat de confessionelen altijd een voorkeur hadden voor regeren met de VVD. Alleen in uiterste noodzaak kwam een coalitie met links aan de orde. Ook heeft Wynia er een blinde vlek voor dat de gereformeerde goegemeente geen eiland is, maar mee ontwikkelde met de tijdgeest, met de algehele cultuur.

Dr. H. Algra (1896-1982), hoofdredacteur van het Friesch Dagblad.

Een persoonlijke ervaring.  Wynia noemt de gereformeerde icoon Hendrik Algra (1896-1982) bewonderend ‘een geharnast tegenstander van nieuwlichterij’. Inderdaad geen twijfel over. Zie zijn bijdragen namens de ARP in de Eerste Kamer (1946-1969) en zijn hoofdredactionele commentaren in het Friesch Dagblad (1935-1976). Dat laat onverlet dat hij wel feeling had voor de veranderende tijd.

Toen ik als christenradicaal wat op de trommel sloeg vroeg hij me in 1967 om een wekelijkse politieke column te schrijven. Over vrijwel elk actueel politiek onderwerp verschilden we van mening. Nooit werd me een strobreed in de weg gelegd. Sterker: Algra was in zijn nopjes toen ik hem later opvolgde als politiek hoofdredacteur en dat combineerde met het Kamerlidmaatschap namens ARP/CDA. Tijden hebben tijden.

Doorontwikkeling.

Belangrijk is ook wat de op de ARP gepromoveerde historicus Jan-Jaap van den Berg, een van de twaalf auteurs, schrijft. ‘Het evangelisch-radicalisme vond ook binnen de ARP zijn oorsprong in de traditionele hoek en valt meer te beschouwen als een doorontwikkeling van klassieke beginselen dan als een relativering daarvan.’

Dr. A. Kuyper (1837-1920).

Dezelfde geest ademde een congres op 25 mei j.l. van de Protestantse Kerk Nederland, de Vrije Universiteit en de Theologische Universiteit Kampen. Ook anno 2022 kunnen uitgangspunten van Abraham Kuyper (1837-1920), grondlegger van het door Wynia gedefinieerde gereformeerdendom, nog handen en voeten worden gegeven. Zie zijn internationale en sociale betrokkenheid, de pleidooien voor pluraliteit en gewetensvrijheid. En kan Kuypers veronderstelling over een algemeen (!) godsbesef bij de mensheid niet een bouwsteentje worden voor een bezielend verband ten behoeve van een versplinterende technocratische digitale samenleving?

Oververtegenwoordiging.

Wynia en auteur Roelof Bouwman zijn ook geobsedeerd door de oververtegenwoordiging van (ex-) gereformeerden op maatschappelijke sleutelposities. Bouwman noemt 72 namen en schrijft misprijzend dat hun gereformeerde dadendrang henzelf geen windeieren legde. Tja.

Een hypothese van de Nederlands-Israëlische pedagoge Lea Dasberg (1930-2018) intrigeert. Waarom, vroeg ze zich af, waren gereformeerden en communisten sterk oververtegenwoordigd in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945. Ze vond het wezenlijk dat gereformeerden – voor communisten geldt hetzelfde – opgroeiden in een besloten milieu met glasheldere normen. Van jongs af werd er gekozen, zonder mitsen en maren, tussen goed en kwaad. Ook al vielen ze van hun geloof, dat echode door in hun latere leven en in dat van hun nageslacht.

Een oud  logo van de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij (ARP).

Opgevoed om resolute keuzes te maken als de omstandigheden erom vragen. Een boeiende verklaring voor de gereformeerde oververtegenwoordiging in veel levenskringen. Daar is het misprijzen van Bouwman muffe pap bij (in het persoonsregister van De Linkse Kerk is de naam Dasberg onvindbaar).

___________________

[Opmerking van de redactie – Een soortgelijk verhaal van dr. Faber verscheen in Trouw van 16 juni 2022. Op verzoek van onze redactie stuurde dr. Faber ons het hierboven afgedrukte verhaal, dat ten grondslag lag aan het artikel in Trouw van 16 juni].