Waardig gedenkboek bij sluiting van Rotterdams gereformeerd kerkelijk centrum.

Bij de buitengebruikstelling van het gereformeerd kerkelijk centrum Pro Rege aan de Oudedijk in Rotterdam werd – zoals we al eerder meedeelden – tijdens het afscheidsweekend een gedenkboek aangeboden dat de titel draagt: ‘Denkend aan Pro Rege…’.

Pro Rege was de derde kerk (aanvankelijk bedoeld als kerkelijk centrum c.q. kerkelijk vergadergebouw) dat in 1924 in gebruik genomen werd ten behoeve van de sterk groeiende Gereformeerde Kerk te Rotterdam-Kralingen. Deze kerk was ontstaan op 8 mei 1887, vanuit de Doleantie, de tweede orthodoxe uittocht uit de hervormde kerk.

De Avenuekerk uit 1888 en de Jeruzalemkerk uit 1904 konden de vergaderende gemeenteleden niet meer bergen, zodat op voorstel van ds. J.L. van der Wolf (1894-1967) plannen gemaakt werden voor de bouw van het derde kerkelijk centrum (aan de Oudedijk) waar dus vooral kerkelijke vergaderingen en andere activiteiten zouden gaan plaatsvinden. Architect W. Coepijn kreeg de opdracht voor het ontwerp en aannemer H. Binkhorst werd als uitvoerder van de plannen gekozen. Voor ruim fl. 66.500 nam hij de opdracht aan. De bijzondere, op de voorgevel aangebrachte, terra cotta-elementen werd middels aparte giften betaald en ze werden ontworpen door de Rotterdamse beeldhouwer S. Miedema.

De naam Pro Rege….?

Maar waarom werd de naam Pro Rege [Voor de Koning] gekozen? Wel, dat is niet helemaal zeker, maar – zegt Cees Steendam in zijn historisch overzicht – het is mogelijk dat de naam gekozen werd naar een in 1911 voor het eerst verschenen driedelig boekwerk van de toenmalige gereformeerde roerganger dr. A. Kuyper (1837-1920), dat die naam droeg. Kuyper was namelijk door de Kralingse gereformeerde Jongelingsvereniging De Zaaier uitgenodigd om bij hen een spreekbeurt te houden en… de grote man nam het aan, zonder vergoeding nog wel! Wel wilde hij als tegenprestatie graag met de auto weer naar Den Haag worden teruggebracht. Wie weet – zegt Steendam met een slag om de arm – dat men door de naam van het standaardwerk Pro Rege van Kuyper ook het nieuwe verenigingsgebouw die naam toebedacht.

Cees Steendam vertelt over het begin van Pro Rege, dat bijna honderd jaar door De Gereformeerde Kerk te Rotterdam-Kralingen gebruikt werd, langer dan de andere gereformeerde kerkgebouwen in de Maasstad. Ook Laurens van der Ziel schrijft het een en ander over de historie van het gebouw, dat “een prominente plaats innam aan de Oudedijk, schuin tegenover de Hoflaankerk, en men gaat nog een stapje verder: men realiseert een modern, wat heet, frivool gebouw, dat er in feite helemaal niet meer als kerk uitziet. Als dat geen ‘statement’ was!”

Ds. Marianne Bogaard schrijft over de activiteiten die in Pro Rege gehouden werden; het was immers vooral een ‘verenigingsgebouw’! Was de huur die de verenigingen moesten betalen voor het gebruik van Pro Rege misschien te hoog? Konden de talrijke clubs hun vergaderingen niet zonder vergoeding in Pro Rege houden? Enkele van de vragen die bij het gebruik van Pro Rege opdoken. Uiteindelijk werd – omdat de Gereformeerde Kerk kromp en de Jeruzalemkerk en later ook Avenuekerk moesten worden gesloten – Pro Rege voorzien van een nieuw ingerichte kerkzaal, toen hét gebouw voor de Gereformeerde Kerk in Kralingen.

Pro Rege werd overigens ook door niet-kerkelijke instanties gebruikt voor vergaderingen. En op 1 februari 1953, toen de Watersnoodramp ons land trof, werd Pro Rege door de kerkenraad meteen aangeboden als hulppost. “In korte tijd was Pro Rege omgebouwd tot kledingmagazijn en toevluchtsoord”.

In het boek is een elftal verhalen opgenomen onder de titel ‘Denkend aan Pro Rege’. Door het lezen van de herinneringen van al die gemeenteleden blijkt de grote waardering en betrokkenheid die men voor Pro Rege had en heeft. Veel vrolijke dingen werden er beleefd, maar ook verdrietige, bijvoorbeeld als afscheid genomen moest worden van een geliefde.

Natuurlijk wordt ook geschreven over ‘Samen Eten’, de maandelijkse maaltijd in de bovenzaal van Pro Rege, en over de in 2010 in Rotterdam gehouden Europese  jongerenontmoeting van Taizé, die voor wat Pro Rege betrof uitmondde in een maandelijkse Taizédienst.

Kunst in Pro Rege krijgt op verschillende manieren aandacht, waaronder ook de voorgevel van het gebouw verstaan wordt. De terra cotta-ornamenten van S. Miedema krijgen uitgebreid aandacht en worden goed in beeld gebracht. Natuurlijk komen ook het Fama & Raadgever orgel en de Cantorij aan de orde. Pro Rege had een heuse ‘Bijbelse tuin’, waarvan helaas na de ophoging van de Oudedijk en de herinrichting van het kerkplein niet zoveel meer overbleef, al bleven enkele bijzondere bomen gespaard.

Kortom: dit boek vertelt veel over Pro Rege en de grote betrokkenheid die velen bij dit gebouw hadden (en – sinds de laatste dienst een voldongen feit werd – in hun hart ook nú nog hebben….). Een prachtig boek.

• Marianne Bogaard e.a. (redactie), Denkend aan Pro Rege… Een uitgave van de Protestantse Gemeente Kralingen. Rotterdam, juni 2023. Voorzien van veel voornamelijk kleurenfoto’s. Oblong formaat, harde kaft, 52 pagina’s.