Onlangs verscheen het eenenvijftigste nummer van het in 2002 opgerichte Historisch Tijdschrift GKN, dat zich bezighoudt met de landelijke en regionale geschiedenis van De Gereformeerde Kerken in Nederland.
In het 51ste nummer van het Historisch Tijdschrift GKN komen achtereenvolgens de volgende onderwerpen aan de orde.
Allereerst schrijft Klaas-Willem de Jong over de doop van zijn moeder, die plaatsvond in de Gereformeerde Kerk in het (Groningse) Zuidwolde, ontstaan vanuit de Doleantie. De voorman van de Doleantie was dr. A. Kuyper (1837-1920), die overeenkomstig zijn interpretatie van de bewoordingen in de Dordtse Kerkorde op het standpunt stond dat de doop zo snel mogelijk na de geboorte moest plaatsvinden (‘vroegdoop’ genoemd). Daarbij had hij vooral het oog op het feit dat veel kinderen vroeg stierven zonder gedoopt te zijn. In de van oorsprong uit de Afscheiding afkomstige Gereformeerde Kerken zette men niet zo’n haast achter de doop en wachtte men liever tot ook de moeder erbij kon zijn. Hoe dan ook, De Jong beschrijft de gang van zaken bij de doop van zijn moeder en doet in zijn artikel verslag van zijn onderzoek naar de achtergronden van die doopsbediening.
Egbert Terpstra beschrijft het leven van ds. Gerrit van Goor (1848-1902), die in 1887 de Doleantie in Bunschoten-Spakenburg leidde. Beschreven worden onder meer zijn inspanningen voor het samengaan van de Theologische Faculteit van de Dolerende Vrije Universiteit te Amsterdam met de Theologische School te Kampen tot één opleiding. Die zou er echter nog lang niet komen, en al helemaal niet voor 1903, het jaar waarin ds. Van Goor stierf.
Het derde artikel werd samengesteld door Niels van Driel. Het is getiteld: ‘Bloedschendige huwelijken. Ethische beslistheid en verlegenheid in de afgescheiden-gereformeerde traditie’. Mocht een man trouwen met zijn schoonzus en een vrouw met haar zwager? De kerken keurden dat eerst af, ‘maar gingen van lieverlee toch mee met de tijdgeest die er geen problemen meer in zag, gesteund door de moderne exegese’.
Adri van der Wal beschrijft in het vierde verhaal de gang van zaken bij het hoe en waarom van de totstandkoming van de bouw der gereformeerde Bethelkerk te Zuilen (Utrecht), die in 1955 voor een bedrag van bijna fl. 300.000 (inclusief pastorie) gerealiseerd werd. Ook de in de twintigste eeuw aangepaste inrichting van de Bethelkerk wordt beschreven.
We berichtten onlangs over de digitale bibliografie die door de redactie van het Historisch Tijdschrift GKN op zijn website werd gezet. In het kort wordt door Frans Rozemond en Bram-Willem Aarnoutse beschreven hoe deze in de loop van de jaren ontstond en zich steeds verder ontwikkelde.
Adri van der Wal redigeerde de rubriek In Memoriam van tussen 2021 en 2024 overleden predikanten: ds. Tjitze Kuipers (1936-2023); ds. Hendrik Willem Nusselder (1932-2021); ds. Iemme Telleman-Barends (1949-2024) – van haar werd geen uitvoerig In Memoriam geplaatst omdat geen contact tot stand kwam met de nabestaanden; en ds. Taekle Cornelis Wielsma (1936-2024).
Dick Kaajan nam afscheid als redacteur van het blad. Op de achterpagina wordt een register van auteursnamen gepubliceerd van de in de loop der jaren door hem gekozen romanfragmenten waarin de gereformeerde wereld aan de orde kwam. ‘Het kon gaan over de Afscheiding, maar ook over de introductie van de kerkradio of over de vervreemding van arbeiders van het gereformeerde milieu, om maar wat te noemen’. Door hem werd uitgelegd wat de kerkelijke of geestelijke achtergrond van het romanfragment is en na het betreffende romanfragment volgde een gedegen verslag van Kaajans onderzoek naar de auteur en zijn of haar oeuvre.
Tot slot: van GKN naar PKN.
In het inleidend woord van de redactie wordt meegedeeld dat het Historisch Tijdschrift GKN vernieuwd wordt. Volgens de redactie van het HT-GKN is ‘de belangstelling voor de geschiedenis van de Gereformeerde Kerken in Nederland onder diegenen die het rijke gereformeerde leven niet zelf meer hebben meegemaakt, afgenomen’. Vandaar dat men besloot met ingang van nummer 53 de invalshoek van het blad te verbreden. Het blad zal vanaf die tijd namelijk heten: Historisch Tijdschrift voor de Protestantse Kerk in Nederland. Dan komen in het blad in het vervolg ook verhalen aan de orde over de vroegere Nederlandse Hervormde Kerk en de Evangelisch-Lutherse kerk.
Contactadres: aw.aarnoutse@xs4all.com
Translation in English:
‘Historisch Tijdschrift GKN’ Becomes ‘Historisch Tijdschrift PKN’.
Recently, the fifty-first issue of the Historisch Tijdschrift GKN was published. This historical journal, founded in 2002, focuses on the national and regional history of De Gereformeerde Kerken in Nederland (‘The Reformed Churches in the Netherlands’).
In the 51st issue of the Historisch Tijdschrift GKN, the following topics are discussed in order.
Baptism in Zuidwolde (Gr.).
First, Klaas-Willem de Jong writes about the baptism of his mother, which took place in the Gereformeerde Kerk in Zuidwolde, Groningen. This church originated from the Doleantie (a church reform movement). The leader of the Doleantie was Dr. A. Kuyper (1837–1920), who, based on his interpretation of the wording in the Dordts Kerkorde (Church Order of Dordrecht), believed that baptism should take place as soon as possible after birth (referred to as early baptism). His concern was particularly for the fact that many children died young without being baptized.
In the Gereformeerde Kerken, which originally stemmed from the Afscheiding (another church reform movement), there was less urgency regarding early baptism. People preferred to wait until the mother could also be present. Regardless, De Jong describes the events surrounding his mother’s baptism and provides a background report on this practice.
Dr. Gerrit van Goor.
Egbert Terpstra describes the life of Rev. Gerrit van Goor (1848–1902), who led the Doleantie in Bunschoten-Spakenburg in 1887. Among other things, the article discusses his efforts to merge the Theological Faculty of the Dolerende (Dissenting) Vrije Universiteit (Free University) in Amsterdam with the Theological School in Kampen into a single institution. However, this merger was still a long way off and would certainly not happen before 1903, the year Van Goor passed away.
‘Incestuous Marriages’.
The third article, written by Niels van Driel, is titled: ‘Incestuous Marriages: Ethical Decisiveness and Embarrassment in the Secessionist-‘gereformeerde’ Tradition’. The article explores whether a man was allowed to marry his sister-in-law and whether a woman could marry her brother-in-law. Initially, the churches disapproved of this practice. However, over time, they gradually aligned with the prevailing cultural norms, which no longer saw any issues with it, supported by modern biblical exegesis.
The Bethel Church in Zuilen.
Adri van der Wal, in the fourth article, discusses the process and rationale behind the construction of the ‘gereformeerde’ Bethelkerk (Reformed Bethel Church) in Zuilen. This church was built in 1955 at a cost of nearly 300,000 guilders (including the parsonage). The article also describes how the interior of the Bethel Church evolved throughout the 20th century.
The Digital Bibliography.
The next article describes the digital bibliography, which the editorial team of the Historisch Tijdschrift GKN made available on its website. Frans Rozemond and Bram-Willem Aarnoutse provide a brief history of how this bibliography emerged over the years and its continuous development.
In Memoriam.
Adri van der Wal edited the In Memoriam section, which honors ministers who passed away between 2021 and 2024:
- Rev. Tjitze Kuipers (1936–2023);
- Rev. Hendrik Willem Nusselder (1932–2021);
- Rev. Iemme Telleman-Barends (1949–2024) – No extensive In Memoriam was published for her, as the editorial team was unable to contact her relatives;
- Rev. Taekle Cornelis Wielsma (1936–2024).
Farewell…
Dick Kaajan retired as an editor of the journal. On the back page of this issue, an index is published listing the authors whose novel excerpts he selected over the years, all of which touched on the ‘gereformeerde’ world. “The excerpts could cover topics such as the Secession of 1834 (Afscheiding), the introduction of church radio, or the alienation of workers from the ‘gereformeerde’ environment, just to name a few.” Kaajan provided explanations regarding the religious or ecclesiastical background of each excerpt, followed by an in-depth report on his research into the author and their body of work.
Finally: From GKN to PKN.
In the editorial introduction, it is announced that the Historisch Tijdschrift GKN will undergo a renewal. “Interest in the history of the Gereformeerde Kerken in Nederland has declined among those who have not personally experienced the rich ‘gereformeerde’ life,” the editors state. Therefore, starting from issue 53, the journal will broaden its scope.
From that point forward, the journal will be called Historisch Tijdschrift voor de Protestantse Kerk in Nederland (Historical Journal for the Protestant Church in the Netherlands). The publication will also begin covering stories about the former Nederlandse Hervormde Kerk and the Evangelisch-Lutherse Kerk.