Ds. K.S.G. Zijlstra (van 1944-1946).

( < Naar deel 2 ) – Na het vertrek van kandidaat Kooistra werd ds. K.S.G. Zijlstra (1909-1974) uit Blokzijl (waar hij in dienst was voor de geestelijke verzorging van hen die in de Noordoostpolder werkzaam waren) beroepen. Hij nam het beroep aan en deed op 20 augustus 1944 intrede in Lippenhuizen.

Omdat een deel van zijn arbeid uit evangelisatiewerk zou bestaan was het van groot belang dat de Deputaten voor de Evangelisatie daarvoor een positief advies gaven. “Ds. Zijlstra bleek een man met een blijmoedig geloofsleven, vol humor, met de gave om met iedereen van hoog tot laag op een prettige wijze te kunnen omgaan. Altijd vriendelijk en tot elke hulpverlening bereid”. Hij had een motorfiets, wat zijn huisbezoeken in de wijde omgeving aanmerkelijk vergemakkelijkte.

Een nieuwe pastorie (1944).

Bij het ‘nieuwe’ kerkje aan de Binnenwei 8 in Hemrik  – dat in 1924 in gebruik genomen werd – was aanvankelijk nog geen pastorie gebouwd. Toch is die er na enige tijd gekomen. Een stuk grond aan de Binnenwei werd aangekocht – opnieuw met instemming van de Deputaten Evangelisatie van de classis Heerenveen – en het huis werd in gedeelten per schip aangevoerd via de sluis van Wijnjewoude. “Het huis [aan de Binnenwei] was van alle gemakken voorzien, ja zelfs een eigen waterleiding door middel van een pompinstallatie”.

In en na de oorlog.

– Door de Duitsers werd in 1942 het bijeenkomen in verenigingsverband verboden, zodat op 18 mei 1945 de eerste naoorlogse vergadering gehouden werd van de jeugdverenigingen. Enkele leden die in de oorlog het leven gelaten hadden werden herdacht: de broers Jan en Jentje Welfing en de 59-jarige J. Buitinga, die in Duitsland te werk gesteld was.

– Terwijl de oorlog woedde was ook binnen de Gereformeerde Kerken een strijd gaande, namelijk over een besluit van de synode van 1942/1943. Het door de synode afgekondigde leerstuk ‘dat de kinderen van gelovige ouders verondersteld worden wedergeboren te zijn zolang niet het tegendeel blijkt’ wekte protesten op. Dr. K. Schilder (1890-1952) en dr. S. Greijdanus (1871-1948), beiden hoogleraar aan de Theologische Hogeschool in Kampen, waren het met het synodebesluit oneens en werden geschorst dan wel afgezet. Velen volgden hen door de Gereformeerde Kerken te verlaten. Maar aan Lippenhuizen-Hemrik ging deze zgn. ‘Vrijmaking’ voorbij. Twee gemeenteleden sloten zich bij de ‘vrijgemaakte kerk’ aan.

– Na de oorlog vormden ds. Zijlstra samen met de diakenen W. van der Heide, W. Posthumus en Kl. Hielkema een comité voor steun aan het zwaar getroffen westen van Nederland. De bedoeling was goederen te verzamelen om enige verlichting te brengen in de nood. De behoeftigen in de eigen gemeente werden niet vergeten. Begin februari 1945 – nog in oorlogstijd – kreeg de diaconie van de fam. Van der Sluis ruim drie voer hout, dat verdeeld werd onder de armen van de gemeente. De diaconie besloot bovendien 5.300 turven van elders te halen, die werden opgeslagen bij diaken Posthumus.

– De kerk van Lippenhuizen-Hemrik verleende medewerking aan de stichting van het Protestants Ziekenhuis (nu ‘Nij Smellinghe’) in Drachten door een bijdrage van fl. 150 te sturen.  De oprichting van een zondagsschool in Lippenhuizen kwam echter niet meer van de grond. In hetzelfde jaar werd wel de Gereformeerde Knapen Vereniging Timotheüs opgericht, bestemd voor jongens tot 16 jaar, van wie daarna verwacht werd dat ze lid zouden worden van de JV. De knapenvergaderingen namen ongeveer vijf uur in beslag, ze werden meestal na de middagkerkdienst gehouden. Enkele jaren later was Timotheüs kennelijk ter ziele gegaan, want er werd niets meer van vernomen…

Ds. Zijlstra ontving in november 1946 een beroep van de kerk van Rotterdam-Centrum en nam dit aan. Vandaar dat hij in december 1946 afscheid nam van de kerk te Lippenhuizen-Hemrik.

Ds. R.J. de Jong (van 1947 tot 1948).

Het beroepingswerk werd na het vertrek van ds. Zijlstra weer ter hand genomen door de classicale Deputaten voor de Evangelisatie, ongetwijfeld in samenwerking met de kerkenraad. Ze kwamen terecht bij kandidaat R.J. de Jong (1920-1991) wiens ‘proefpreek’ in november 1946 zo goed beviel dat hij bij acclamatie beroepen werd. Hij nam het beroep aan en deed op 26 januari 1947 intrede; dus na een wel zeer korte vacante periode! Ds. N. Buffinga (1887-1954) van Rotterdam bevestigde hem in het ambt. Buiten was het ‘snerpend koud’, maar binnen in de propvolle kerk was het warm zat.

Maar op 14 maart 1948 nam de predikant trouwens al weer afscheid omdat hij was benoemd tot legerpredikant in Indië, waar ‘onze jongens’ van de regering moesten vechten tegen ‘de rebellen’ van Soekarno, die het Nederlandse bewind in ‘Ons Indië’ zat waren en een zelfstandige republiek wilden stichten.

Ds. F.M. Verveen (van 1949 tot 1972).

Twee ouderlingen bevolkten de door de kerkenraad benoemde beroepingscommissie: S. Visser en A. te Nijenhuis. Zelden heeft een beroepingscommissie zoveel tegenslag gehad als deze. Ten eerste moesten ze van Lippenhuizen naar Hoek in Zeeland reizen. Er waren nog geen Deltawerken, dus men moest gebruik maken van veerponten en lange omwegen. De preek van ds. F.M. Verveen (1907-1992) werd door hen echter met belangstelling aangehoord en na de kerkdienst werd de terugreis aanvaard, maar toen zorgde een opstekende storm ervoor dat ze gevangen raakten op een van de Zeeuwse eilanden. Gelukkig ging de storm tegen middernacht liggen en besloten ze op weg te gaan naar Den Haag, waar br. Te Nijenhuis een zwager had wonen. Maar hoeveel lawaai ze, tegen drie uur ’s nachts daar aangekomen, ook maakten, er kwam vanuit de slaapkamer geen respons.

Daarom klommen ze over de schutting, wat opgemerkt werd door de inmiddels wakker geworden buurman, die de inbrekers op heterdaad dacht te hebben betrapt. De beide broeders moesten praten als Brugman, hun identiteitskaart tonen en allerlei strikvragen beantwoorden, want de buurman was niet gauw tevreden. Uiteindelijk hadden ze hem overtuigd, maar de zwager sliep ondertussen lekker door. Op een paar stoelen in de achtertuin hebben ze de rest van de nacht doorgebracht. De volgende dag konden ze de broeders in Hemrik meedelen dat de preek prima was. Ds. Verveen werd dus beroepen en hij nam het aan. Op 1 mei 1949 deed hij intrede. De predikant was uiteraard ook nu beroepen met een bijzondere opdracht, namelijk voor de evangelisatiearbeid.

De pastorie was vlak voor zijn komst opgeknapt: er werden twee slaapkamers bijgemaakt en tegen het schuurtje werd een kippenren gemaakt voor vijf kippen (en hopelijk meer eieren).

Een en ander…

In het kader van het evangelisatiewerk werden geregeld openluchtsamenkomsten gehouden, waarbij het evangelisatiezangkoor goede diensten bewees. Ook werden evangelisatiekalenders verspreid: een kleurig schild met daarop geplant een scheurblok met 365 blaadjes voorzien van een bijbeltekst met korte uitleg. — In 1954 werd besloten de Nieuwe Bijbel Vertaling in te voeren, die in 1951 door het Nederlandsch Bijbel Genootschap was gepubliceerd. — De kerkelijke bijdragen voor 1955 vielen dik mee! Ze waren dat jaar begroot op fl. 1.100, maar er kwam fl. 1.400 binnen. Daarvan hadden ‘zestien arbeiders’ 44½% bijeengebracht, zeven ‘Dreesmensen’ (wij zouden zeggen AOW’ers) 19½%, ‘zeven kleine veehouders’ idem, twee weduwen 5½% en vier middenstanders 11%. — In 1959 besloot de kerkenraad de predikant ook te belasten met het ziekenbezoek in het Protestants Ziekenhuis te Drachten.

De kerk wordt gerestaureerd (1958).

Weliswaar was de kerkenraad in 1958 van plan op Sparjebird (bij Hemrik, in de oorlog een werkkamp, later het bekende ‘speelbos’) een clubhuis voor de jeugd te plaatsen (men had al een houten gebouwtje op het oog), maar daartegen kwamen bezwaren van gemeenteleden binnen, die vonden dat het gebouwtje dan te ver van de kerk vandaan kwam te staan. Wel gingen de restauratieplannen van het kerkgebouw door. Boven de ingangsdeur kwam een luifel, de lambriseringen werden vernieuwd, terwijl ook de consistorie werd opgeknapt. Op het dak werd een globe met daarop een kruis geplaatst. De kosten van de renovatie bedroegen fl. 5.120 (de nieuwe oliestookkachel was daarbij niet inbegrepen). De kerkdiensten werden gedurende die twee maanden gehouden in de hervormde kerk.

Een nieuwe vergaderruimte (1966).

In 1965 besloot de kerkenraad achter de kerk een nieuwe vergaderruimte te bouwen. De befaamde gereformeerde Stichting Steun Kerkbouw (SSK) werd te hulp geroepen; deze stichting was opgericht om financiële hulp te verlenen bij de bouw van gereformeerde kerken, die in die tijd massaal uit de grond gestampt werden. Het geld daarvoor kwam uit het SSK-fonds waarvoor jaarlijks in de Gereformeerde Kerken een landelijke collecteactie gehouden werd, die vele, vele miljoenen opbracht. De SSK zegde voor Lippenhuizen-Hemrik als schenking fl. 2.000 toe en verstrekte bovendien een lening van fl. 6.000 tegen een zeer lage rente. De jeugd had met acties maar liefst fl. 2.000 bijeengebracht. De eerste gemeentevergadering die in de nieuwe vergaderzaal gehouden werd was in maart 1966.

En verder…

In 1964 werd bij de pastorie een garage gebouwd, omdat de predikant een auto wilde aanschaffen. Daarmee was zijn omvangrijke arbeidsterrein makkelijker bereisbaar. Met veel hulp van vrijwilligers werd de klus geklaard.  —  Vanaf 1968 werd het nieuwe berijmde psalm- en gezangboek in gebruik te nemen. Het ritmisch zingen (met lange en korte noten) verving de tot dan toe gebruikelijke lange notenzang.

In 1968 werd een bandrecorder aangeschaft voor de gemeenteleden die door ouderdom of ziekte niet in staat waren de kerk te bezoeken. Als de bandrecorder met een opgenomen preek weer werd opgehaald ontstond natuurlijk vaak een gesprekje over de preek. Omdat de diaken die het apparaat rondbracht bij één van de gemeenteleden niet overtuigd was dat inderdaad naar de preken geluisterd werd, had hij een lege band in het apparaat gedaan. Toen de recorder weer werd opgehaald deelde de oude broeder mee van de preek genoten te hebben. De kerkenraad heeft hem kort daarop even met een bezoekje vereerd, en toen bleek dat hij eigenlijk geen belangstelling voor de bandrecorder met preken had. — Op 7 mei 1970 werd de Commissie van Beheer ingesteld, die de stoffelijke belangen van de kerk zou behartigen.

Het evangelisatiewerk.

Rond 1949 was in Lippenhuizen een gereformeerd evangelisatiekoor opgericht, dat medewerking verleende bij openluchtsamenkomsten. Ds. Verveen sprak dan een stichtelijk woord. Een groot gedeelte van de gemeente werkte aan het koor mee.

Het landelijk aanbevolen gereformeerde evangelisatiewerk onderging echter vooral vanaf het midden van de jaren ’60 langzamerhand een ingrijpende verandering. Het ‘traditionele’ werk werd langzamerhand minder. De nadruk kwam te liggen op de inzet van de gemeenteleden om het evangelie te brengen én voor te leven. Ook het evangelisatiekoor werd hoe langer hoe minder ingezet. Van straatprediking en zang is rond 1970 weinig of niets meer te merken. In zijn laatste jaren ziet de predikant het evangelisatiewerk trouwens zelf ook niet meer zo zitten, hoewel hij enkele buitenkerkelijke gezinnen bij wie hij belangstelling bespeurde, uiteraard trouw bleef bezoeken.

Ds. Verveen vertrekt (1972).

Na de gemeente van Lippenhuizen-Hemrik ongeveer 23 jaar te hebben gediend, nam hij op 1 maart 1972 afscheid tijdens een dienst in de overvolle hervormde kerk. De predikant ging met emeritaat.

Ds. H. Hazenberg (van 1973 tot 1979).

Toen emeritus predikant ds. H. Hazenberg (1908-2002) uit Loppersum met emeritaat ging en in Beetsterzwaag ging wonen, vroeg men hem of hij in de gemeente van Lippenhuizen-Hemrik hulpdiensten wilde verrichten. Daarin stemde hij toe. De kerkdiensten werden in die tijd steeds drukker bezocht, net als de catechisaties. In 1978 kwam de eerste vrouw (als diaken) in de kerkenraad. Ds. Hazenberg nam op 14 januari 1979 afscheid.

Ds. G.S. Oegema (van 1979 tot 1980).

De opvolger van ds. Hazenberg is nog geen jaar aan de kerk van Lippenhuizen verbonden geweest.  Het was emeritus predikant ds. G.S. Oegema (1907-1980) uit Monster, waar hij ook hulpdiensten had verricht.

“Ds. Oegema maakt zich al gauw erg bemind. Misschien niet direct om zijn preektalent, maar meer om zijn vaderlijke vriendelijkheid waarmee hij de gemeente in gaat. Als een echte herder probeert hij zijn schaapjes bij elkaar te houden en is in dit ook altijd de vredestichter. Om toch zoveel mogelijk de gemeente te bezoeken schaft hij zelfs nog een snorfiets aan, maar dat wordt op zijn leeftijd geen succes en hij verkoopt het gemotoriseerde vehikel dan ook spoedig”.

En verder…

De Zusterkring, een groep vrouwelijke gemeenteleden die waar nodig in de gemeente hulp verleende, spande zich door het organiseren van  een bazaar in om de financiering van een opknapbeurt van kerk en pastorie te financieren. De acties leverden fl. 4.000 op. — Er was nogal wat jeugd in de gemeente. De kerkenraad besloot een ouderling te benoemen die zich speciaal zou bezighouden met het jeugdwerk. — Ds. Oegema overleed op 9 maart 1980, na tweemaal gepreekt te hebben. Hij reed in zijn auto terug naar huis toen hij een hartaanval kreeg.

• Het overige van de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Lippenhuizen-Hemrik verhalen we in zeer grote lijnen en in zevenmijlslaarzen.

De predikanten van 1980 tot 2005.

Op 21 december 1980 begon emeritus predikant ds. I. van Til (1915-1989) met zijn werk in Lippenhuizen-Hemrik. Hij was tot januari 1984 aan de kerk verbonden. Nog dezelfde maand werd hij opgevolgd door de heer A. Schraal uit Tijnje, die in Lippenhuizen-Hemrik hulpdiensten verrichtte van 1984 tot 1990. Na hem was de heer B. Visser aan de kerk van Lippenhuizen-Hemrik verbonden, en wel van 1990 tot 1995. Vanaf 2 september 1990 volgde de heer J. Drenth hem enige tijd als pastoraal werker op. Tussen 2000 en 2005 was er geen kerkelijk werker aan de kerk van Lippenhuizen-Hemrik verbonden.

In de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw werd het kerkelijk leven in ons land door allerlei zaken beroerd, zoals de wel of niet plaatsing van kernwapens. — Het functioneren van de kerkelijk werker was voor een aantal gemeenteleden aanleiding het lidmaatschap van de kerk op te zeggen en zich aan te sluiten bij een andere kerk. Ook bij andere gemeenteleden heerste onvrede over deze aangelegenheid.

Een nieuw orgel (1984).

De gemeentezang in de gereformeerde kerk van Lippenhuizen-Hemrik werd voor de oorlog begeleid door een elektronisch orgel. Direct na de oorlog werd het instrument vervangen door een vijf octaafs harmonium, dat door de kerkenraad in 1946 gekocht werd van muziekhandelaar Ganzevoort te Leeuwarden.

De gemeenteleden vonden een pijporgel echter passender, zodat de kerkenraad een orgelcommissie instelde. Al snel vernam men dat de Gereformeerde Kerk in Nij Beets een nieuw orgel wilde, en dat men het oude orgel kon overnemen. Dus werd een rondgang in de 178 leden tellende gemeente gehouden, die maar liefst fl. 12.000 opbracht.

De kerk zat vrijwel vol toen op 11 oktober 1984 het nieuwe orgel in gebruik genomen werd. Ds. Schraal beklemtoonde in zijn toespraak dat orgelbegeleiding belangrijk is. Op deze wijze kan ‘alles wat adem heeft’ God de lof en eer toebrengen.

Orgelbouwer Siep Haarsma uit Drachten vertelde dat het orgel rond 1930 werd gebouwd door orgelbouwers Bakker en Timmenga uit Leeuwarden. Het nu aangekochte orgel was vermoedelijk in particulier bezit van Timmenga geweest en was in 1960 door de kerk van Nij Beets gekocht. Haarsma deelde mee dat in het nu 345 pijpen tellende orgel enige aanpassingen waren aangebracht. Organist Piet Wiersma uit Monnickendam bracht enige orgelwerken ten gehore.

En verder…

De laatste jaren hielden de Gereformeerde Kerken – ook de kerkenraad van Lippenhuizen-Hemrik – zich met veel verschillende onderwerpen bezig, zoals hulp aan de hulp aan Polen (waarvoor kleding en voedselpakketten worden ingezameld), abortus en euthanasie, feministische theologie, ‘kinderen aan het avondmaal’, en natuurlijk met het vraagstuk van Samen op Weg met de hervormde kerk en in Lippenhuizen-Hemrik dus met de plaatselijke hervormde gemeente.

Voortgaande en groeiende samenwerking leidde per 1 januari 2005 tot de vorming van de Protestantse Gemeente te Lippenhuizen-Hemrik. De samenwerking van deze gemeente met de Protestantse Gemeente te Gorredijk werd per 1 januari 2021 hechter, zodat men besloot te trachten op 1 januari 2022 tot één gemeente samen te smelten.

Ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Lippenhuizen-Hemrik.

Bronnen onder meer:

Acta van de provinciale vergadering / Particuliere Synode van Friesland (-Zuid). Leeuwarden, Tresoar

De Bazuin, Stemmen uit de Christelijke Afgescheidene Gereformeerde Kerk in Nederland, div. jrg.

Gemeenten en predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

Notulen van de classis Tjalleberd (Heerenveen) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leeuwarden, Tresoar

K. te Nijenhuis, Overzicht Geschiedenis Gereformeerde Kerk Lippenhuizen-Hemrik. 1843-1993. Lippenhuizen, 1993

J. Wesseling, De Afscheiding van 1834 in Friesland, deel III, De classes Sexbierum (Franeker), Sneek en Tjalleberd (Heerenveen) van de Afgescheiden Kerken. Groningen, 1983

© 2022. GereformeerdeKerken.info