De kleine kerk is bijna 102 jaar oud en is nog steeds van plan vol te houden.
De ruim honderd jaar geleden gestichte Gereformeerde Kerk in het Friese Kollumerpomp werd op 1 januari 1923 geïnstitueerd vanuit de Gereformeerde Kerk in het naburige Kollum, waar de gereformeerden in Kollumerpomp een poosje tot Wijk II behoorden. De jonge kerk telde toen 354 leden.
Hoe de kerk van Kollumerpomp ontstond.
Al voordat de Gereformeerde Kerk van Kollumerpomp in 1923 geïnstitueerd werd bestond in dat dorp een gereformeerd kerkgebouw! De kerk werd namelijk al in 1906 gebouwd (eigenlijk moeten we zeggen: herbouwd!), want het gebouw stond voor die tijd in Kollum! Hoe is dat nu mogelijk?
Wel, het was namelijk oorspronkelijk het kerkgebouw van de in november 1866 geïnstitueerde Christelijke Gereformeerde Gemeente van Kollum, die in 1904 met de in juli 1886 geïnstitueerde Nederduitsche Gereformeerde Kerk (respectievelijk afkomstig uit Afscheiding en Doleantie), samen ging als De Gereformeerde Kerk te Kollum. In Kollum maakte men sindsdien gebruik van een in 1897 gebouwde houten noodkerk, tot in 1906 de tegenwoordige Oosterkerk van Kollum in gebruik genomen werd.
Hoe dan ook, sinds de jaren ’70 van de negentiende eeuw was door de Christelijke Gereformeerde Gemeente van Kollum al begonnen met het geven van catechisaties in Kollumerpomp. In de loop van de jaren groeide het aantal gereformeerden in dat dorp gestaag en in 1906 kwamen daarom enkele ‘Pompster’ gemeenteleden naar de kerkenraad in Kollum met het verzoek in hun dorp een eigen gereformeerde kerk te mogen bouwen.
De kerkenraad van Kollum zag de redelijkheid van dit verzoek in en vond ook dat er niet te lang mee moest worden gewacht. Bovendien hadden ze al een gebouw op het oog: de kerk van de vroegere Christelijke Gereformeerde Gemeente (in die tijd ‘Kerk A’ genoemd) ‘op de Oost’! Vandaar dat de kerkenraad besloot dat kerkgebouw af te breken en het in Kollumerpomp weer op te bouwen!
Op zaterdag 30 september 1906 kon de kerk in Kollumerpomp in gebruik genomen worden. Op de geveltop kwam een eenvoudige gedenksteen met het bouwjaar: ‘1906’. De Kollumer predikanten ds. J. Dekker (1858-1929) en ds. H. Meijer (1868-1929) en hun opvolgers gingen daar in het vervolg om beurten voor. Dat duurde tot de kerk te Kollumerpomp in 1923 als zelfstandige Gereformeerde Kerk geïnstitueerd werd.
De predikanten van De Gereformeerde Kerk te Kollumerpomp.
De eerste predikant van Kollumerpomp trad bijna anderhalf jaar na de instituering aan. Het was ds. J.B. van der Sijs (1902-1978) uit Amersfoort, waar hij hulpdiensten verrichtte. Op 29 mei 1927 deed hij intrede en hij was tot 18 mei 1930 aan de kerk van Kollumerpomp verbonden, toen hij afscheid nam en naar de kerk van Steenwijk vertrok.
Al snel trad zijn opvolger aan, in de persoon van kandidaat F. Boonstra (1908-1993), die van 1931 tot 1934 ’s zondags op de gereformeerde preekstoel stond. Daarna ging hij naar de kerk van Leens, waar hij in 1945 met de ‘Vrijmaking’ meeging, maar in 1963 zich weer bij de Gereformeerde Kerk voegde, namelijk als predikant van de Gereformeerde Kerk te Noordbergum.
Ongeveer een half jaar later was het kandidaat H.R. Groenevelt (1908-1986), die de kerk van Kollumerpomp ongeveer elf jaar diende, namelijk van 1935 tot 1946, toen hij naar de kerk van Onderdendam vertrok. Ook diens opvolger was lange tijd in de Gereformeerde Kerk van Kollumerpomp werkzaam: ds. D.K. Wielenga (1918-1979) uit ‘s-Gravenhage-West waar hij hulpdiensten verrichtte. Hij was van 1946 tot zijn emeritaat in 1973 predikant in Kollumerpomp. Ds. W. Wijbenga (1925-2006) uit Brandford (Ontario, Canada) was van december 1975 tot januari 1980 in Kollumerpomp predikant. Hij vertrok toen naar de kerk van Harkema. Hij was de laatste ‘eigen’ gereformeerde predikant van Kollumerpomp. De kerk van Kollumerpomp werd te klein om een eigen predikant te kunnen beroepen en bleef dus sinds 1980 vacant. Tot op de dag van vandaag al vierenveertig jaar lang!
Sinds 1980 vacant.
Sinds 1980 is de kerk van Kollumerpomp dus vacant. In de afgelopen jaren ging de krimp ook aan de kerk van Kollumerpomp niet voorbij. Momenteel, zo werd namens de kerkenraad aan de redactie van GereformeerdeKerken.info meegedeeld, heeft de kerk ongeveer 140 leden. Daarvan komen er ’s zondags tussen de twaalf en dertig kerkgangers naar de diensten (merendeels op leeftijd), ‘en daar schamen we ons niet voor’. De kerkenraad wil het in ieder geval vooralsnog niet opgeven.
Omdat de gemeente al zo’n 44 jaar geen eigen predikant meer heeft, is men daar geen geld aan kwijt. ‘Financieel gezien kunnen we nog zeker vijf jaar vooruit, de financiële bijdragen zijn voldoende om de kerk op deze manier draaiende te houden. Zolang er mensen komen, blijft de kerk open’, zo werd in een interview in ‘Pastoraat’ door de voorzitter van de kerkenraad, de heer D. Zuidema, meegedeeld. Wel komt volgens hem het goed leiding geven aan de gemeente onder druk te staan omdat er een tekort aan ambtsdrager is. In veel kerken is het moeilijk om genoeg ambtsdragers te vinden die zich voor de kerk willen inzetten.
Vrijwilligers.
Maar in Kollumerpomp heeft men het zo georganiseerd dat het op de zondagen goed te doen is. “Voor kleine taken hebben we vrijwilligers gezocht. Drie vrijwilligers om de dominee naar binnen te leiden, zes kosters die om de beurt de kerk openen en weer sluiten”. Maar omdat het aantal vrijwilligers toch niet volstaat vroeg de kerkenraad de gemeenteleden of men er tegen zou zijn als in de mooie kerk aan de Foijingaweg maar eens in de veertien dagen dienst gehouden zou worden. ‘Niemand was tegen’. Zo gaat het dus momenteel.
Op de andere zondagen gaat een deel van de gemeenteleden naar de moederkerk in Kollum. Dat alles wil allerminst zeggen dat de toekomst van de kerk van Kollumerpomp gegarandeerd is, want er komen geen nieuwe mensen bij. Dan houdt het uiteindelijk natuurlijk een keer op.
De kerkenraad overlegde al enkele keren met een kerk in de omgeving om samen te gaan, te fuseren dus, maar dat zou als consequentie hebben dat wij bij hen intrekken en men wil de zelfstandigheid voorlopig niet verliezen. “Wij hebben maar een kleine gemeente met ongeveer 140 leden maar zijn blij dat we op deze manier nog even door kunnen gaan”, zo werd namens de kerkenraad aan de redactie van GereformeerdeKerken.info meegedeeld.
De ledentallen van De Gereformeerde Kerk (Protestantse Gemeente) te Kollumerpomp.
Bronnen onder meer:
Gemeenten en predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992
Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.
J.E. Mebius, Ter herdenking. De Geschiedenis der Geref. Kerk te Kollum vanaf 1866. Kollum, 1925
Mededelingen van de kerkenraad aan de redactie van GereformeerdeKerken.info
‘Pastoraat, het vakblad voor ambtsdragers in de Protestants Kerk’.
Translation into English:
Church in Kollumerpomp Strives to Remain Independent.
The small church, nearly 102 years old, is determined to persevere.
The ‘Gereformeerde’ Church in Kollumerpomp, Friesland, established over a century ago, was officially instituted on January 1, 1923, as a branch of the ‘Gereformeerde’ Church in neighboring Kollum. Before its establishment, the ‘gereformeerde’ members in Kollumerpomp belonged to Ward II of the Kollum congregation. At the time of its founding, the young church counted 354 members.
How the Church in Kollumerpomp Came to Be.
Before the ‘Gereformeerde’ Church of Kollumerpomp was instituted in 1923, a ‘gereformeerde’ church building already existed in the village. The church was constructed (or rather, reconstructed!) in 1906 because it had previously stood in Kollum. How did this happen?
Originally, the building served as the church for the ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’ (Christian Reformed Congregation) of Kollum, established in November 1866. In 1904, this congregation merged with the ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk’ (established in July 1886) to form the ‘Gereformeerde Kerk’ in Kollum. After the merger, the Kollum congregation used a temporary wooden church built in 1897 until the present ‘Oosterkerk’ was inaugurated in 1906.
Meanwhile, the ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’ of Kollum had been providing catechism lessons in Kollumerpomp since the 1870s. Over the years, the number of ‘gereformeerde’ members in Kollumerpomp steadily grew. In 1906, members from Kollumerpomp approached the Kollum church council with a request to build their own church in their village.
The Kollum church council agreed that the request was reasonable and decided not to delay. They also had a building in mind: the former church of the ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’ in Kollum, known as “Church A.” The council resolved to dismantle the building and rebuild it in Kollumerpomp.
On Saturday, September 30, 1906, the church in Kollumerpomp was officially opened. A simple commemorative stone with the year “1906” was placed on the façade. Pastors J. Dekker (1858–1929) and H. Meijer (1868–1929) from Kollum alternated in leading services until the church in Kollumerpomp was formally established as an independent ‘Gereformeerde’ Church in 1923.
Ministers of the Reformed Church in Kollumerpomp.
The church’s first minister, Rev. J.B. van der Sijs (1902–1978), began his service nearly 1.5 years after the church’s institution. Previously serving in Amersfoort, he was officially installed on May 29, 1927, and served until May 18, 1930, when he left for the church in Steenwijk.
His successor, Rev. F. Boonstra (1908–1993), served from 1931 to 1934. He later moved to Leens, where he joined the “Church Liberation” movement in 1945, but returned to the ‘Gereformeerde’ Church in 1963 as a minister in Noordbergum.
About six months later, Rev. H.R. Groenevelt (1908–1986) took up his post, serving the congregation for approximately 11 years (1935–1946) before moving to Onderdendam.
Rev. D.K. Wielenga (1918–1979) from The Hague served the church from 1946 until his retirement in 1973. He was followed by Rev. W. Wijbenga (1925–2006), who came from Branford, Ontario, Canada, and served from December 1975 to January 1980 before transferring to Harkema. He was the last dedicated minister of the church, as the congregation became too small to support its own pastor.
Vacant Since 1980.
The church has been without its own minister since 1980. Over the years, the congregation has also faced declining membership. Currently, the church has about 140 members, with 12 to 30 attendees—mostly elderly—at Sunday services. “We’re not ashamed of this,” the church council stated.
Financially, the church is stable, as they have not needed to pay a minister for over four decades. According to council chairman D. Zuidema, the church can continue operating for at least five more years with sufficient financial contributions. “As long as people keep coming, the church will remain open,” he said in an interview with Pastoraat.
However, there are challenges in maintaining leadership due to a shortage of officeholders. Like many churches, Kollumerpomp struggles to find enough volunteers willing to take on leadership roles.
Volunteers Keep the Church Running.
To address these challenges, the church relies on volunteers. “We’ve organized small tasks for volunteers: three volunteers guide the pastor into the church, and six alternately open and close the church building,” said Zuidema.
To ease the burden, the church council proposed holding services every other week. “No one opposed the idea,” Zuidema noted. On alternate Sundays, some members attend services at the mother church in Kollum.
The Future of the Church.
While this arrangement works for now, the future of the church is uncertain as no new members are joining. Discussions with nearby churches about a merger have taken place but would require the congregation to relocate, a step they are not yet willing to take.
“We are a small congregation of about 140 members but are glad to continue this way for now,” the church council told the editors GereformeerdeKerken.info.