Indrukwekkend gedenkboek over een eeuw ‘Bethelkerk’ in Barendrecht.

Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de protestantse (voormalig gereformeerde) Bethelkerk in Barendrecht is een omvangrijk gedenkboek gepubliceerd.

“Dit boek is het resultaat van vier jaar inspanning door vier vrienden, die de Bethelkerk een warm hart toedragen. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het gebouw reconstrueerden zij een terugblik op een groot aantal gebeurtenissen tussen 1925 en 2025”, zo meldt de toelichting.

“Het boek is opgedragen aan Fleur Kleine, die de gemeenteleden van de Bethelkerk diep in het hart raakte toen griep zich bij haar levensgevaarlijk ontwikkelde. Er ging een golf van compassie door de kerk. Er werd voor haar gebeden en in veel huizen werd een kaars voor haar gebrand. Men begon met een actie om de woning geschikt te maken voor Fleur. Zij raakte ons diep in het hart”, zo leggen de samenstellers van het boek uit. De baten van de verkoop van dit boek worden ter beschikking van de kerkenraad gesteld om in voorkomende gevallen hulp te bieden.

Het boek.

De doelstelling van de samenstellers was niet ‘een historisch onfeilbaar boek te schrijven, het resultaat van een diepgaande studie van kerkelijk leven en kerkgebouw van gereformeerd Barendrecht’. Men wilde leuke en minder leuke gebeurtenissen in dit boek voor de lezer bundelen. Dat is gelukt! Gelukkig vertelt het boek heel veel over de geschiedenis van het kerkgebouw (met talloze mooie foto’s), maar ook over vele gebeurtenissen die het kerkelijk leven tekenen.

Daarbij volgden de samenstellers een chronologische lijn in het verhaal. De kerk van Barendrecht, als Doleantiekerk geïnstitueerd op 29 januari 1887, toen ‘bezwaarde’ hervormden zich onder leiding van ds. F. Fortuin (1853-1928) van de hervormde kerk afscheidden en de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende) vormden. De kerk vond vanaf 27 april 1890 onderdak in een indrukwekkend gebouw aan de Singel, dus Singelkerk genoemd (waarover veel bijzonderheden verteld worden), maar men verkaste per 21 mei 1925 naar de nog niet eens geheel afgebouwde kerk aan de Dorpsstraat, ook een indrukwekkend bouwwerk. Talloze foto’s en documenten illustreren die belangrijke gebeurtenis.

Interessant is ook te weten dat in Smitshoek, een Barendrechtse wijk, de wens leefde een eigen kerk te hebben. Het ter kerke gaan vanuit Smitshoek naar de Dorpsstraat was geen sinecure (drie kwartier heen, drie kwartier terug). In 1919 werd in Smitshoek het ‘asbestkerkje’ in gebruik genomen, waarmee men in Smitshoek erg blij was, al werd het geen zelfstandige kerk, ‘want de classis vond dat de Smitshoekse schapen bij de Barendrechts kudde hoorden’. Er werd enkele jaren één dienst per zondag gehouden en er werd gecatechiseerd.

Terecht wordt veel aandacht besteed aan de Tweede Wereldoorlog, de bezetting en het verzet; niet alleen met tekst, maar ook met veel foto’s en documenten. Zo wordt ook over ‘het mysterie van de gereformeerde kerkklok’ geschreven. Op 4 januari 1943 werd een klok ‘van een onbekende gieter uit een onbekend gietjaar’ door de bezetters uit de kerk gehaald. vermoedelijk om te worden omgesmolten ten behoeve van de vervaardiging van oorlogstuig. Hoe de zaak precies gelopen is, is niet bekend.

Natuurlijk wordt in de periode direct na de oorlog (eigenlijk al beginnend in de jaren ‘30) aandacht besteed aan wat we de ‘Vrijmaking’ zijn gaan noemen. De houding van de Barendrechtse kerkenraad was duidelijk en beslist: “De ‘bezwaarden’ moesten zich onder de kerkenraad plaatsen”. Dat gebeurde echter niet en zo werden op 2 december 1945 de eerste vrijgemaakte kerkdiensten gehouden (in de hervormde kerk).

Met talloze foto’s en andere documenten wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan het orgel, dat in 1924 geplaatst en twintig jaar later met zijn 1.413 pijpen gereviseerd werd. Een ander onderdeel van de kerk, de oude pastorie, wordt ook uitvoerig besproken, compleet met mooie foto’s. Talloze illustraties begeleiden ook het verhaal over het ‘verenigingsleven, trouwen, dopen en rouwen’.

Natuurlijk komen ook gemeenteleden aan bod die verslag doen van hun herinneringen aan de Bethelkerk. Verder worden vier van de talloze projecten besproken die door de gemeente van de Bethelkerk met allerlei acties ondersteund werden: het opvanghuis Las Palmas (er wordt niet gezwegen over de problemen waar men later tegen aan liep), het project Nova Cruz in Brazilië, het project in Makeni in Zambia, dat uitgroeide tot een multifunctioneel ontwikkelingscentrum waar ongeveer vijfendertig mensen werkten, en tenslotte de Bethel (weekend-) Bazar.

Onzekerheden…

Er waren ook (grote) zorgen over de Bethelkerk: schade dreigde voor her kerkgebouw door de nabije bouw van een theater en een supermarkt, en in 2014 dreigde zelfs verkoop (wat toen niet doorging). Er waren ook later grote zorgen over ledenverlies en opnieuw de dreiging van verkoop van de Bethelkerk in 2017.

De hoofdstukken ‘Van alles en nog wat’ en de uitvoerige verhalen over de achtereenvolgende predikanten van 1925 tot 2025 voltooien het boek, maar niet voordat het hoofdstuk ‘Wat de toekomst brengen moge...’ geschreven werd. Nog steeds zijn er namelijk onzekerheden over de toekomst van de Bethelkerk. Het jaar 2025 werd al genoemd als jaar waarin de kerk misschien zou moeten sluiten en een andere bestemming zou kunnen krijgen. “Voor velen is de gedachte een gruwel, maar helaas zijn het weinigen die zich persoonlijk en financieel willen inzetten om het verdwijnen van de Bethelkerk als plaats van aanbidding en gebed te behouden”.

Kortom…

Met dit prachtige en indrukwekkende gedenkboek is een standaardwerk afgeleverd dat – uitermate ruim geïllustreerd – ons van begin tot eind op de hoogte stelt van het wel en wee van de Bethelkerk en haar gemeente die, naar we van harte hopen, nog jaren een levende gemeenschap blijft. In ieder geval kan men trots zijn op en dankbaar voor dit gedenkboek!

• Nico Berkhout, Peter Groenveld, Hans Onderwater, Leo van Wijk, 100 jaar Bethelkerk. Een eeuw kerkgebouw in woord en beeld, 1925-2025. Een lees- en kijkboek, uitgegeven door BAR Lokale Media Barendrecht, Barendrecht, 2025, 288 pagina’s op A4-formaat, geïllustreerd met talloze foto’s en andere documenten in zwart-wit en kleur, goed geschreven en gebonden in een stevige band.

Translation into English: 

Reading and Picture Book about the Bethel Church in Barendrecht.

Impressive commemorative book about a century of ‘Bethel Church’ in Barendrecht.

On the occasion of the hundredth anniversary of the Protestant (formerly ‘gereformeerde’) Bethel Church in Barendrecht, an extensive commemorative book has been published.

“This book is the result of four years of effort by four friends who hold the Bethel Church dearly. On the occasion of the 100th anniversary of the building, they reconstructed a retrospective of a large number of events between 1925 and 2025,” the introduction states.

“The book is dedicated to Fleur Kleine, who deeply touched the members of the Bethel Church when her flu developed into a life-threatening condition. A wave of compassion swept through the church. People prayed for her, and candles were lit for her in many homes. An initiative was started to make her home suitable for her needs. She touched us deeply,” the book’s compilers explain. The proceeds from the sale of this book will be made available to the church council to provide assistance in similar cases.

The Book.

The compilers’ goal was not “to write a historically infallible book, the result of an in-depth study of church life and the church building of ‘gereformeerd’ Barendrecht.” Instead, they wanted to compile both joyful and less joyful events for the reader. And they succeeded! Fortunately, the book tells a lot about the history of the church building (with numerous beautiful photographs), but also about many events that characterize church life.

The compilers followed a chronological line in the narrative. The church of Barendrecht was instituted as a Doleantie church on January 29, 1887, when ‘concerned’ members of the ‘Hervormde’ Church, under the leadership of Rev. F. Fortuin (1853–1928), separated and formed the Nederduitsche Gereformeerde Kerk (Doleerende). Starting April 27, 1890, the church found a home in an impressive building on the Singel—hence called the Singel Church (about which many details are shared)—but on May 21, 1925, the congregation moved to the not yet fully completed church on the Dorpsstraat, also an impressive structure. Numerous photographs and documents illustrate this important event.

It is also interesting to learn that in Smitshoek, a district of Barendrecht, there was a desire for a local church. Attending church from Smitshoek to Dorpsstraat was no easy feat (a 45-minute walk each way). In 1919, the ‘asbestos church’ in Smitshoek was put into use, which brought much joy to the community there, although it did not become an independent church “because the classis believed that the Smitshoek sheep belonged to the Barendrecht flock.” For a few years, one service per Sunday was held there, and catechism classes took place.

Deservedly, much attention is given to World War II, the occupation, and the resistance—not only with text, but also with many photos and documents. The “mystery of the ‘gereformeerde’ church bell” is also recounted. On January 4, 1943, a bell “from an unknown founder and an unknown casting year” was taken from the church by the occupiers, presumably to be melted down for the manufacture of war materials. Exactly what happened remains unknown.

Naturally, the post-war period (actually beginning already in the 1930s) also covers what we now call the Vrijmaking (“Church Liberation”). The position of the Barendrecht church council was clear and decisive: “Those with objections had to submit to the church council.” However, this did not happen, and on December 2, 1945, the first services of the ‘liberated church’ were held (in the  ‘hervormde’ church).

With countless photos and other documents, extensive attention is given to the organ, which was installed in 1924 and, twenty years later, was restored with its 1,413 pipes. Another part of the church—the old parsonage—is also discussed in detail, complete with beautiful photographs. Numerous illustrations also accompany the stories about community life, weddings, baptisms, and mourning.

Of course, members of the congregation are also featured, sharing their memories of the Bethel Church. Additionally, four of the many projects supported by the Bethel Church community through various initiatives are discussed: the Las Palmas shelter (with honesty about the problems faced later), the Nova Cruz project in Brazil, the project in Makeni in Zambia—which developed into a multifunctional development center employing about thirty-five people—and finally, the Bethel (weekend) Bazaar.

Uncertainties…

There were also (major) concerns about the Bethel Church: the church building was threatened with damage due to the construction of a theater and a supermarket, and in 2014, a sale was even threatened (which did not happen). Later, there were again serious concerns about membership loss and renewed threats of selling the Bethel Church in 2017.

The chapters “A Bit of Everything” and the extensive stories about the successive pastors from 1925 to 2025 complete the book—but not before writing the chapter “What the Future May Bring…” For uncertainties still surround the future of the Bethel Church. The year 2025 was already mentioned as the year the church might have to close and be repurposed. “For many, the thought is horrific, but unfortunately, few are willing to commit personally and financially to preserving the Bethel Church as a place of worship and prayer.”

In short…

With this beautiful and impressive commemorative book, a standard work has been produced that—with an abundance of illustrations—keeps us fully informed from beginning to end about the fortunes of the Bethel Church and its congregation, which both, we sincerely hope, will continue as a living community for years to come. In any case, one can be proud of and grateful for this commemorative book.

• Nico Berkhout, Peter Groenveld, Hans Onderwater, Leo van Wijk, 100 Years Bethel Church. A Century of Church Building in Word and Image, 1925–2025. A Reading and Picture Book, published by BAR Lokale Media Barendrecht, Barendrecht, 2025, 288 pages in A4 format, illustrated with countless black-and-white and color photos and other documents, well-written and bound in a sturdy cover.