Na ds. Rullmanns overlijden.

( < Naar deel 1 )  – Ds. Rullmann overleed een maand later, op 2 april 1936,  “te midden van de voorbereidingen [voor de bouw van de tweede kerk]”.

“Hij is begraven op een kerkhof, zooals dat bij Rullmann past, in de schaduwen van de oude historische kerk van Wassenaar, waar zijn stoffelijk overschot verwacht den laatsten dag. Rullmanns begrafenis is als zijn leven geweest. Naar zijn eigen begeerte  zou daarbij geen menschenwoord gesproken worden, maar slechts het Woord Gods klinken en aan de gemeente ook het loflied, Gode ter eer, op de lippen worden gelegd”.

Kort na zijn overlijden werd in juli 1936 door een omwonende bezwaar gemaakt tegen de bouwplannen van de kerkenraad. Vandaar dat de broeders een tweetal andere locaties kozen, waar de aangepaste plannen echter niet te verwezenlijken waren. Zo kwam men weer uit bij de aanvankelijke locatie voor de bouw aan de Zijllaan. Maar er moesten nieuwe plannen komen, omdat het voor de architect niet mogelijk bleek daar ‘economisch op de meest voordelige manier’ te bouwen.

Ds. M.P. Feringa (van 1937 tot 1959).

Inmiddels was ds. M.P. Feringa (1902-1972) van Moerdijk aan de kerk van Wassenaar verbonden, waar hij op 10 maart 1937 intrede deed. Hij zou tweeëntwintig jaar gereformeerd predikant van Wassenaar blijven.

Tijdens zijn predikantschap kwamen de kerkbouwplannen in het  eindstadium. Boeyinga maakte een geheel nieuw ontwerp van een kerk met behoorlijk hoge muren en een toren met ruimte voor luidklokken. Omdat de plannen moesten worden aangepast door een noodzakelijke bezuiniging van fl. 10.000 door te voeren, werd tevens het aantal zitplaatsen teruggebracht tot 850, overigens ruim tweehonderd meer dan de kerk die in 1936 door hem ontworpen was. De kerkenraad kocht ten behoeve van de bouw van een paar vergaderlokalen nog een extra stuk grond. In maart 1939 werden de plannen uiteindelijk aanbesteed en vervolgens gegund aan de fa. Van der Bent en Zoon te Wassenaar. De totale kerkbouwkosten bedroegen ruim fl. 36.000.

De bouw kon beginnen. Tenminste, nadat het oude kerkje aan de Zijllaan afgebroken was (de laatste dienst was daar op 2 april 1939); de kerkdiensten werden gedurende de bouw van de tweede Zijllaankerk gehouden in een botenloods in de Jachthaven ‘Princehaven’. Op 19 juli 1939 werd niet alleen de ’eerste steen’ gelegd, maar ook een oorkonde in een loden koker ingemetseld, die door het kunstzinnige gemeentelid Roeland Koning  vervaardigd was.

De tweede Zijllaankerk in gebruik genomen (1940).

De bouw werd weliswaar enigszins vertraagd door de late levering van de benodigde natuursteen, maar op donderdagavond 22 februari 1940 werd de kerk dan toch in gebruik genomen.

Nadat de bijeenkomst geopend was met onder meer het zingen van psalm 150 vers 1, vertelde de bouwcommissievoorzitter M.A.D.H. Schalekamp iets over de historie van de kerkinstituering in 1915; hij herinnerde aan ds. Js. van der Linden (1852-1926) van Den Haag , die als consulent de eerste dienst leidde in de oude kerk. Ook bracht hij  de vorige Wassenaarse predikanten in herinnering die allen hun aandeel in de bouwplannen hadden: ds. F.A. van der Heijden (1868-1932) en ds. J.C. Rullmann (1876-1936).

Ook de burgemeester besteeg de preekstoel: “De gemeentelijke Overheid is dankbaar gehoord te hebben, dat er ook in Wassenaar een kerngroep van een duizendtal mannen de vrouwen is, die door innerlijke stuw- en hooge zielekracht, in dezen tijd van onvrede en onuitwarbare verwikkelingen, weet waar de Eenige mogelijkheid te vinden is, om uit de wereld-wanorde te geraken”, waarmee hij natuurlijk doelde op de dreigende Tweede Wereldoorlog.

Architect Boeijinga had in zijn plannen tegenover de kansel in de zuidmuur van de kerk een glas-in-loodraam gepland over het visioen van Paulus op Patmos, ontworpen door de kunstenaar Roeland Koning. Door oorlogshandelingen was het bij de opening van de kerk nog niet geplaatste venster echter verloren gegaan waardoor het opnieuw vervaardigd moest worden. Op 21 december 1940 werd het uiteindelijk onthuld.

Ook met de plaatsing van het orgel liep het anders dan gepland. Het was de bedoeling geweest dat het orgel van de oude kerk overgeplaatst zou worden naar de nieuwe Zijllaankerk. Daarom was het instrument, nog voordat in de oude kerk de laatste dienst gehouden was, al gedemonteerd en elders opgeslagen. Omdat de kerkenraad er niet in geslaagd was een geschikt orgel op de kop te tikken  voor de in 1939 gereed gekomen Bloemcampkerk in Wassenaar-Zuid (waarover straks meer), besloten de broeders  het orgel daar  te plaatsen. Voor de tweede Zijllaankerk werd opdracht gegeven een nieuw orgel te bouwen.

De nieuwe Bloemcampkerk in Wassenaar-Zuid (1939).

Terwijl men met de bouwplannen voor de tweede Zijllaankerk al bezig was, werd ook in Wassenaar-Zuid druk gebouwd. We stipten al eerder aan dat de kerkenraad op een gegeven moment op zoek was naar een stuk grond in Wassenaar-Zuid, waarbij men terecht kwam aan de Bloemcamplaan, op de hoek met de Bremhorstlaan. Architect Boeijinga maakte ook daarvoor twee plannen die echter door de burgerlijke gemeente afgewezen werden. Ook door hem gemaakte nieuwe plannen werden om onduidelijke redenen verworpen, zodat architect A.T. Kraan uit Oegstgeest uiteindelijk opdracht kreeg om de Bloemcampkerk in Wassenaar-Zuid te bouwen.

De bouw verliep vlot en op 23 juni 1939 kon de kerk in gebruik genomen worden in een dienst die onder leiding stond van ds. Feringa. Deze wees in een korte toespraak op ‘het tijdelijke van de kerk in tegenstelling met de eeuwige en blijvende Kerk, en op het verheugende feit van een groeiende gemeente, waardoor de bouw van de nieuwe kerk noodzakelijk werd. De kerk had een capaciteit van achthonderd zitplaatsen.

De zelfstandige Gereformeerde Kerk te Wassenaar-Zuid (1941).

Het bleef in het zuiden van het dorp overigens niet bij de bouw van de kerk aan de Bloemcamplaan (wat sommigen – zie deel 1 – al gevreesd hadden). Het aantal gereformeerden in dat deel van Wassenaar was intussen namelijk dermate gegroeid dat de instituering van een zelfstandige Gereformeerde Kerk wenselijk geacht werd. Op 5 oktober 1941 werd deze onder leiding van ds. Feringa geïnstitueerd. De kerk van Wassenaar-Zuid telde op dat moment nog geen 300 leden, waardoor de stug doorgroeiende ledengrafiek  van de kerk van Wassenaar slechts heel even negatief beïnvloed werd.

Op 21 juni 1942 deed de eerste predikant intrede, ds. B. Timmer (1909-1968) van Wagenborgen.

De Zijllaankerk en de Tweede Wereldoorlog.

De Tweede Wereldoorlog ging aan Wassenaar niet stilletjes voorbij. Het vliegveld Valkenburg lag er immers niet ver vandaan en in die omgeving vonden in mei 1940 gevechten plaats. Ook in Wassenaar sloten mensen zich bij het verzet aan, of doken onder toen ze gedwongen zouden worden in de Arbeitseinsatz in de Duitse oorlogsindustrie te gaan werken. Het gevaar voor bombardementen van geallieerden was altijd aanwezig omdat vanaf het grondgebied van Wassenaar de Duitse V1’s en V2’s afgeschoten werden.

Hoewel de kerkelijke verenigingen met hun werk niet door konden gaan, vonden de kerkdiensten over het algemeen wel doorgang. Vanuit de plaatselijke kerken werd vooral aan jonge meisjes dringend aangeraden zich niet in hun eentje buiten de dorpskom te begeven. Je wist maar nooit wat de Duitsers en hun handlangers van plan waren. Ook kwamen evacués uit Scheveningen naar Wassenaar, die onderdak vonden in Deyleroord. “Velen van hen waren gereformeerd en een aantal van hen is hier blijven hangen en vormt nog steeds een deel van onze gemeente”. Ook vanuit Wassenaar moesten sommige bewoners evacueren, waarvoor de kerkenraad op 13 januari 1943 de Evacuatiecommissie in het leven riep. Vier gemeenteleden kwamen in de oorlog om het leven.

Zoals al meegedeeld werd het orgel uit de oude Zijllaankerk in de Bloemcampkerk geplaatst en werd aan de fa. Van Leeuwen opdracht gegeven een nieuw instrument te bouwen voor de nieuwe Zijllaankerk. Door het uitbreken van de oorlog liep dat anders dan gepland, ook door het ontbreken van voldoende  materiaal. Een van de gemeenteleden was zo goed een harmonium aan te bieden om daarmee de gemeentezang zolang te begeleiden. Na veel verwikkelingen kon het 1.542 pijpen tellende orgel uiteindelijk toch op 19 december 1947 in gebruik genomen worden.

Ds. Feringa met emeritaat (1959).

Aan ds. Feringa werd per 1 oktober 1959 eervol emeritaat verleend. “Hij had een groot intellect, veel wijsheid en een grote bescheidenheid. Moeilijke tijden heeft hij meegemaakt, vóór zijn emeritaat en in de laatste jaren van zijn leven” (in dat verband moest de predikant eind 1957 enige tijd met ziekteverlof, en werd de steun van ds. D. Ringnalda (1899-1976) van Overveen nodig). “Op velen heeft hij een onvergetelijke indruk gemaakt door zijn niet altijd gemakkelijk te volgen, maar diepdoordachte en doorvoelde preken”.

Hij werd opgevolgd door ds. A. Vos (1924-2004) van Londen, die op 4 september 1960 intrede deed en tot 28 juni 1964 aan de kerk van Wassenaar verbonden was; daarna vertrok hij naar het Zendingscentrum te Baarn.

De Zijllaankerk wordt vergroot (1964).

Ds. Vos  maakte tijdens zijn ambtsperiode in Wassenaar nog net de ingebruikneming mee van de uitbreiding van de Zijllaankerk, in februari 1964. Zowel de uitbreiding van Wassenaar in noordelijke richting alsook de klacht van de kerkelijke evangelisatiecommissie over te weinig beschikbare vergaderruimte, waren er de redenen van dat de kerkenraad  een stuk grond kocht direct bij de Zijllaankerk. Het was de bedoeling daar, achter de kerk, vergaderlokaliteiten te bouwen. Halverwege 1961 werden de inmiddels opgestelde plannen goedgekeurd. De bouw werd gegund aan de Nederlandse Aannemings Maatschappij, en op 9 februari 1964 konden de gebouwen in gebruik genomen worden: drie nieuwe vergaderzalen plus een ruime foyer met koffiebar.

* De jaren daarna in vogelvlucht.

In de jaren na het predikantschap van ds. Vos stonden de volgende gereformeerde predikanten in de kerk van Wassenaar: ds. D. van der Meulen (1918-2002) van Amstelveen-Noord/Buitenveldert, die op 1 juli 1965 intrede deed en tot 1 oktober 1983 aan de kerk van Wassenaar verbonden was; als hulppredikant ds. E. Verburg (1906-1995), emeritus van Winschoten, die hulpdiensten verrichtte van 15 december 1971 tot januari 1975, en ds. C. van der Woude (*1934) uit Drachten, van 27 mei 1983 tot diens emeritaat per 1 november 1995. Op 27 oktober 1996 werd ds. G.J. Schüssler (*1955) uit Nes Ammim in Israël aan de kerk van Wassenaar verbonden.

De Zijllaankerk afgestoten en gesloopt.

Door de fusie van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente te Wassenaar werd de Zijllaankerk in 1995 buiten gebruik gesteld en drie jaar later gesloopt.

De laatste jaren van haar bestaan was de bouwkundige toestand van de toren namelijk zorgelijk en reparatie zou veel geld gaan kosten. Als oorzaak werd aangewezen dat de bouw van de kerk ‘destijds te goedkoop gegund’ was. Aanvankelijk werden de vocht doorlatende zuid- en westgevels geïmpregneerd, maar dat verbeterde de toestand niet, zodat in 1985 besloten werd de kerkklok niet meer te laten luiden. Telkens opnieuw werden bouwkundige problemen aangetoond, zodat men in 1994 uitkeek naar mogelijkheden de kerk te verkopen. Besloten werd de kerkdiensten in het vervolg te houden in de toen hervormde Messiaskerk. Uiteindelijk werd in april 1997 sloopvergunning verleend en werd ‘de unieke Zijllaankerk’  in 1998 met de grond gelijk gemaakt.

De ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Wassenaar.

Bronnen onder meer:

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

H.J.Ph.G. Kaajan, Bij de sloop van Wassenaars Zijllaankerk. In: De Hoeksteen, tijdschrift voor Vaderlandse Kerkgeschiedenis, 27^e jrg. nr. 3, Berkel en Rodenrijs, 1998

— , Het tweevoudig jubileum van de Gereformeerde Kerk van Wassenaar, in: Leids Jaarboekje, jrg. 1990.

H. Kroon, C. van der Woude en H.J.Ph.G. Kaajan, 75 jaar Gereformeerde Kerk Wassenaar. Wassenaar, 1990

N.N., De Gereformeerde Kerk van Wassenaar, 1937-1959. Wassenaar, 1959

N.N., Gemeenten en Predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

© 2020. GereformeerdeKerken.info