Ds. W.H. Wamsteeker (van 1942 tot 1946).

( < Naar deel 1 ) – Kandidaat W.H. Wamsteeker (1907-1983), hulppredikant in Vlissingen, was degene die het beroep kreeg en hij nam het aan. Op 28 juni 1942 deed hij intrede, vierentwintig jaar na het vertrek van ds. Bolwijn. Enkele maanden na de intrede van ds. Wamsteeker werd een mannenvereniging opgericht met de naam ‘IJver naar den beste gave’.

De Tweede Wereldoorlog.

De predikant was in Montfoort ten tijde van de Tweede Wereldoorlog; enkele van de belangrijkste gebeurtenissen in die tijd in Montfoort waren de meer dan 1.250 vluchtelingen die in mei 1940 in de gemeente Montfoort onderdak vonden; de bombardementen op 14 mei dat jaar waarbij enkele inwoners van Montfoort om het leven kwamen; op 3 februari 1943 stortte er, na een lange avond durend luchtgevecht, een brandend Brits vliegtuig neer bij de boerderijen van Blokland. Geen van de inzittenden overleefde het ongeluk. Ds. Wamsteeker moest enige tijd onderduiken in kasteel Montfoort.

De Vrijmaking (1944).

Weliswaar vonden ook in Montfoort discussies plaats over het synodebesluit van 1942/’43 met betrekking tot de betekenis van doop en Verbond, maar in Montfoort leidde dit niet tot de instituering van een vrijgemaakte kerk, al waren er vier belijdende leden en een dooplid die zich aansloten bij een vrijgemaakte kerk in de omgeving.

Ds. Wamsteeker kreeg in december 1945 een beroep van de kerk van Blokzijl, dat hij aannam. Vandaar dat hij op 1 maart 1946 afscheid nam van Montfoort.

Ds. J. Bos (van 1946 tot 1949).

De opvolger van ds. Wamsteeker was ds. J. Bos (1906-1979) van Olst. Zijn jaartraktement bedroeg fl. 2.400 met vrij wonen en een toelage voor het aantal dienstjaren. Op 5  mei 1946 deed hij intrede. Kort na diens intrede werd een Vrouwenvereniging opgericht, die aanvankelijk zeven leden telde.

De kerkelijke financiën werden nog steeds voornamelijk opgebracht door de opbrengsten van de zitplaatsenverhuur. Twee predikanten die kerkvisitatie verrichtten wezen op de  voordelen van het invoeren van een ‘vaste vrijwillige bijdrage’. Naar aanleiding daarvan besloot de kerkenraad dat ‘als iemand een vaste bijdrage wil geven in plaats van zitplaatsengeld, de kerkenraad hiertegen geen bezwaar heeft’.

Dát mocht dus; maar konden leden van de kerk van Montfoort zonder gewetensbezwaren de pensioengelden op grond van de Noodwet Ouderdomsvoorziening (de latere AOW) aannemen? Ds. Bos vond van niet, en hij wees op de verzen 4 en 16 van 1 Timotheüs 5, waar duidelijk gemaakt wordt dat de ouderen door kinderen en door de gemeente dienen te worden onderhouden. De kerkenraad ging echter akkoord met het aanvaarden van de ouderdomsvoorziening van de overheid.

Onenigheid ontstond over het minimum traktement voor predikanten. De classis adviseerde in 1948 de traktementen op minimaal fl. 3.500 te brengen. De predikant had daartegen bezwaar, omdat hij met zijn traktement ook zonder die verhoging goed kon rondkomen. De kerkenraad sloot zich echter aan bij het advies van de classis, al had de kerk een tekort van fl. 350. Een extra collecte bracht dat bedrag ruimschoots op.

Ds. Bos nam op 18 april 1949 afscheid wegens vertrek naar de kerk van Asperen, zodat de kerkenraad het beroepingswerk ter hand moest nemen. In verband met de financiën vroeg de kerk van Montfoort – evenals die te Linschoten – aan de classis een bijdrage uit de Kas voor Hulpbehoevende Kerken. Dat bracht de classis tot het advies met Linschoten samen te gaan beroepen. Dat mislukte echter, vooral omdat bij loting beslist zou worden waar de predikant zou gaan wonen.

Ds. H. Schut (van 1950 tot 1953).

Emeritus-predikant ds. H. Schut (1921-1996), die in Baarn een zendingsstudie volgde, wilde een beroep als hulpprediker in een kleine gemeente wel in overweging nemen en nam het door de kerkenraad op hem uitgebrachte beroep aan. Op 1 oktober 1950 deed hij intrede. Hoewel hij geen huisbezoek hoefde te doen werd van hem wel verwacht de kerkdiensten te leiden, catechisaties te geven en langdurig zieken en ouden van dagen te bezoeken, evenals trouwens degenen die onder de kerkelijke tucht vielen.

In deze tijd werd de kerk van binnen geschilderd, en werd de fietsenstalling verbeterd. De diensten werden daarom enige tijd in de hervormde kerk gehouden. De opknapbeurt bracht echter geen verandering in het tekort aan zitplaatsen, waarvoor vooral het systeem van ‘vaste zitplaatsen’ verantwoordelijk was. De kachel werd verplaatst, wat weliswaar een aantal extra plaatsen opleverde, maar dit bood geen definitieve oplossing.

Ook werd weer gesproken over het wel of niet invoeren van de vaste vrijwillige bijdragen. Door tegenstanders werd erop gewezen dat een soortgelijke poging tijdens het predikantschap van ds. Bolwijn op een sof was uitgelopen en gezorgd had voor een groot tekort. Vandaar dat een stemming gehouden werd onder de gemeenteleden. Het verschil tussen voor- en tegenstanders was zo gering dat de kerkenraad besloot het vooralsnog bij het oude te laten.

Verder werd de Nieuwe Bijbelvertaling in gebruik genomen en werd voor het eerst een vrouw als organist benoemd: Zwaantje van Woudenberg. Voor het eerst mochten trouwens ook de vrouwelijke belijdende leden op 23 november 1952 meestemmen bij de benoeming van een diaken.

Vier jaar vacant (1953 tot 1957).

In maart 1953 nam ds. Schut afscheid. Vooralsnog kon de kerkenraad geen opvolger vinden. Pas in mei 1957 zou de nieuwe predikant op de kansel staan.

Een nieuwe pastorie (1956).

De gehuurde pastorie in de Verlengde Hoogstraat was intussen niet meer geschikt om als predikantswoning te dienen, zodat besloten werd een nieuwe te bouwen. Weliswaar werd in 1955 twee maal een aanbesteding gehouden om de plannen van architect De Jong uit De Bilt te realiseren, maar de klus werd niet gegund, omdat de bedragen ver boven de begrote som lagen. Na enkele bezuinigingen werd aannemer Romijn uit Linschoten gekozen voor het klaren van de klus tegen een bedrag van fl. 36.300. De eerste steen werd gelegd door het oudste gemeentelid, mevrouw H. van der Neut-Doornenbal. De bouw verliep voorspoedig en de pastorie aan de Boslaan werd op 14 september 1956 opgeleverd.

Het jeugdwerk ging ondertussen gewoon door. De oudervereniging regelde het werk voor de 8 tot 16-jarigen. Twee knapenclubs waren er: Benjamin I en II, en de meisjesclub heette Dient den Heere. Jaarlijks werden uitstapjes gemaakt naar de Efteling, naar Madurodam, Schiphol of de dierentuin.

Ds. G.J. van Reenen (van 1957 tot 1962).

Op 5 mei 1957 deed emeritus-predikant ds. G.J. van Reenen (1905-1964) intrede in Montfoort als hulppredikant. Hij was de eerste bewoner van de nieuwe pastorie. Van 1933 tot 1948 was hij missionair predikant in Jogjakarta geweest en had daarna de gemeente van Maartensdijk een paar jaar als hulppredikant gediend. Zijn jaartraktement bedroeg fl. 2.500, zes vrije zondagen en vrij wonen.

Teneinde de tekorten weg te werken zag de kerkenraad zich genoodzaakt de ‘vrijwillige bijdrage’ weer in bespreking te brengen. Op 1 juli 1959 trad deze regeling definitief in werking. Ook een OPA (Oud Papier Aktie) moest ook geld in het laadje brengen.

De jaren daarna brachten verscheidene veranderingen in de gemeente. In de eerste plaats besloten de jongelingsvereniging en de meisjesvereniging in het vervolg samen te gaan, omdat beide verenigingen hun ledental flink had zien krimpen. De nieuwe naam luidde ‘Ons Doel Getrouw’. Omdat voor niets de zon op ging moesten de leden per week een kwartje contributie betalen. In de predikantsperiode van ds. Van Reenen werd de Oudervereniging opgeheven. Deze had meer dan tien jaar gezorgd dat de jeugdclubs van 8 tot 16 jaar konden blijven draaien. Om het jeugdwerk nog beter te kunnen stimuleren kwam er een jeugdcommissie.

Verder werden ten behoeve van de kerkdiensten psalmborden aangeschaft en werd bovendien besloten in het vervolg ritmisch te gaan zingen. Organist C. de Heer – die van 1933 tot zijn overlijden in 1962 het orgel bespeelde – begeleidde de gemeentezang. C.K. Versluis volgde hem op.

Een belangrijke verandering was het aanbrengen van elektrische verwarming in de vorm van stralingspanelen aan het plafond en voetverwarming in de kerkzaal. In januari 1962 werd de installatie aan de kerkenraad overgedragen. De kosten bedroegen fl. 10.000, waarvan de helft gelukkig renteloos kon worden geleend van de befaamde gereformeerde Stichting Steun Kerkbouw (SSK). Jaarlijks werden in de Gereformeerde Kerken financiële acties gehouden om geld bijeen te brengen voor de bouw van de talloze benodigde gereformeerde kerken overal in het land. Die acties brachten elk jaar weer miljoenen guldens op. De SSK kon renteloze leningen verlenen, had noodkerken die men kon huren en ook werden vaak soms grote bedragen aan schenkingen gedaan.

Ds. Van Reenen nam op 1 februari 1962 afscheid wegens vertrek naar de kerk van Oostzaan.

Ds. F.A. den Boeft (van 1962 tot 1964).

De opvolger van ds. Van Reenen, ds. F.A. den Boeft (1896-1966), stond slechts kort in Montfoort: op 4 november 1962 deed hij intrede en hij nam op 1 oktober 1964 afscheid; nog geen twee jaar was hij aan de kerk verbonden. In 1944 had hij zich tijdens de Vrijmaking losgemaakt van de Gereformeerde Kerken en was predikant geworden bij de vrijgemaakte kerk van Rotterdam-Kralingen. Maar in 1961 keerde hij naar de Gereformeerde Kerken terug en werd toen hulppredikant in Helpman. Na zijn emeritaat kwam hij in 1962 als hulppredikant in Montfoort terecht. Zijn jaartraktement bedroeg fl. 3.000.

Vrijwel direct daarna herdacht de Gereformeerde Kerk te Montfoort haar vijfenzeventigjarig bestaan, toen in 1887 onder leiding van ds. Ringnalda in Montfoort de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende) geïnstitueerd werd. Ter informatie: de kerkelijke inkomsten bestonden in die tijd voor het grootste deel uit de opbrengsten van de collecten: fl. 4.804. De Vaste Vrijwillige Bijdragen brachten fl. 2.249 op (er werden dus al lang geen zitplaatsen meer verhuurd). Het verwarmingsfonds (met fl. 671), het Fonds aflossing geldlening (fl. 412) en het Pastoriefonds, ook Kwartjesfonds genoemd, bracht fl. 1.046 op.

Ds. J. Bos (van 1965 tot 1969).

Ds. J. Bos (1900-1976), emeritus-predikant te Emmeloord. In deze tijd werd de bejaardensoos opgericht, liep het jeugdwerk goed en werden de eerste uitwisselingsweekenden gehouden met jeugdverenigingen van elders. In 1965 kwam bijvoorbeeld de jeugd van Giessenburg op bezoek, wat enkele weken later beantwoord werd met een tegenbezoek. Deze weekends leverden ook verliefde stelletjes op. Mooi meegenomen.

De groei van de Gereformeerde Kerk was er de oorzaak van dat het avondmaal – dat in die tijd nog aan tafels gevierd werd – lang duurde: steeds meer groepen moesten zich afwisselend rond de avondmaalstafel voor in de kerk scharen. Vandaar dat stemmen opgingen om het avondmaal zittend op de plaats in de kerk te vieren. Slechts twaalf leden waren tegen, zodat daartoe in april 1967 besloten werd.

In die tijd was er – zoals al opgemerkt – allang geen zitplaatsverhuur meer, maar wel werden banken door loting aan kerkgangers toegewezen (gezinsbanken). Zij die geen plaats hadden, gasten bijvoorbeeld, moesten achterin de kerk wachten tot ‘het lampje’ aan de preekstoel brandde. De dan nog niet ingenomen ‘verlote’ plaatsen waren vanaf dat moment ‘vrij’. Dit systeem was er soms ook de oorzaak van dat lichtelijk gênante toestanden ontstonden, maar pas in 1975, in de nieuwe kerk aan het Kleine Bospad, werden alle plaatsen zonder meer vrij.

Veertien jaar lang bestond het zgn. ‘kwartjesfonds’, bestemd voor de bouw van een nieuwe pastorie. De opbrengst van het fonds werd steeds minder. Vanaf 1968 gaven de gemeenteleden voor dit doel een extra bijdrage bij de kerkelijke bijdragen.

Intussen was er ook een nieuwe berijming verschenen van de 150 psalmen, die echter in Montfoort nog niet gebruikt werd. Toen er in januari 1968 door de predikant de aandacht op werd gevestigd sprak men af de nieuwe bundel eerst alleen voor de dienst te gaan gebruiken. In februari 1969 mocht de predikant zelf beslissen om naast de oude ook de nieuwe berijming te gebruiken. Het zingen (in plaats van voorlezen) van de Geloofsbelijdenis werd in 1969 definitief ingevoerd.

Ds. Bos nam op 26 april 1970 afscheid van Montfoort en vertrok naar de kerk van Utrecht-Zuid.

Ds. Th. P. Potma (van 1971 tot 1973).

Het zoeken naar een nieuwe predikant verliep niet vlot. Maar op 1 augustus 1971 kwam emeritus-predikant ds. Th. P. Potma (1906-1990) uit het Groningse Kommerzijl naar Montfoort; hij was voor een periode van twee jaar benoemd. De pastorie had leeg gestaan en moest opgeknapt worden, wat toen ook gedaan werd. Er werd centrale veerwarming aangelegd en werd de woning ook verder opgeknapt.

Een nieuwe kerk?

Toen in 1972 het onderhoud van het kerkgebouw aan de Verlengde Hoogstraat besproken werd kwam naar voren dat de kerk op nogal wat punten aan vernieuwing toe was. Bovendien was de kerk eigenlijk te klein geworden voor de groeiende gemeente (met nu 325 leden) en haar activiteiten. Bovendien kwam het bericht binnen dat de kerk aan de Verlengde Hoogstraat zou moeten verdwijnen in verband met het bestemmingsplan.  Ook werd alvast – met de nieuwbouw in het vooruitzicht – een actie ‘verhoging kerkelijke bijdragen’ gehouden, wat opleverde dat een ophoging van de bijdragen van 100% bereikt werd!

Op 29 juli 1973 liep de ambtstermijn van ds. Potma af en nam hij afscheid van de kerk van Montfoort. Intussen had het beroepingswerk resultaat gehad.

Ds. C.P. Sybrandi (van 1973 tot 1980).

Want op 19 augustus 1973 deed kandidaat C.P. Sybrandi (*1938) intrede, na in het ambt bevestigd te zijn door zijn vader, emeritus-predikant ds. J.R. Sybrandi (1903-1990) uit Epe. Eind dat jaar werd besloten de duur van de kerkenraadsvergaderingen te beperken door de instelling van een Moderamen. Het moderamen had tot taak de behandeling van de stukken voor te bereiden, terwijl afgesproken werd dat de ouderlingen – net als diakenen – ook apart zouden gaan vergaderen over de zaken die uitsluitend ouderlingen aangaan, zoals de tuchtzaken.

Een nieuwe kerk (1975).

De bouw van een nieuwe kerk bleef de gemoederen bezighouden. Er werden nog in 1973 schetsen en werktekeningen gemaakt voor het nieuwe kerkelijk centrum. De befaamde gereformeerde Stichting Steun Kerkbouw (SSK) was bereid onder bepaalde voorwaarden fl. 87.500 te schenken. Een van de voorwaarden was dat de nieuwbouw in september 1974 van start zou gaan. Op 14 december 1973 werd een eerste gemeentevergadering gehouden waar de plannen besproken werden. Uiteindelijk werd in augustus 1974 definitief besloten met de bouw te beginnen. Allerlei acties werden gehouden om extra geld binnen te brengen, die in totaal meer dan een ton opbrachten.

Maar tijdens de gemeentevergadering van 13 december 1974 bleek dat het ‘onaanvaardbaar hoge tekort’ van de kerk zo’n fl. 30.000 bedroeg. Het was ‘onverantwoord’ om op die manier met de nieuwbouw te beginnen. Wilde men echt een nieuwe kerk, dan zou men zich hoge offers moeten getroosten. Door extra bijdragen werd het tekort verminderd naar fl. 15.000. Bij stemming bleek dat een meerderheid van 74% wilde doorgaan met de bouw, terwijl 23% tegen was en 3% zich van stemming onthield. De kerkenraad besloot toen unaniem tot kerkbouw over te gaan. “Dit besluit wordt met applaus begroet, handen worden geschud, er wordt gelachen en gehuild. De spanning is gebroken”.

Hoe het verder ging.

De eerste paal werd op 2 januari 1975 door ds. Sybrandi in de grond geslagen. Natuurlijk waren veel belangstellende gemeenteleden aanwezig. Ondertussen werd in maart het oude kerkgebouw aan de Verlengde Hoogstraat voor een bedrag van ruim fl. 71.000 verklocht. Bij de bouw werd gebruik gemaakt van vrijwilligers.

De naam die voor de kerk gekozen werd was De Rank, een naam die door de gemeenteleden het meest genoemd werd. Op zaterdag 1 november 1975 werd de kerk aan het Kleine Bospad door de bouwcommissie overgedragen aan de kerkenraad. En op zondag 2 november werd de eerste kerkdienst gehouden. In de oude kerk aan de Verlengde Hoogstraat werd na 82 jaar de laatste dienst gehouden op 26 oktober 1975. In de nieuwe kerk werd meteen begonnen met het houden van kindernevendiensten.

Het orgel voor de nieuwe kerk leverde problemen op. Aanvankelijk – september 1975 – was besloten voor fl. 30.000 een elektronisch Johannesorgel te bestellen. Daarmee waren nogal wat gemeenteleden het niet eens. “Er kwamen kerkvisitatoren en afgevaardigden van de classis aan te pas, die de kerkenraad vermanen”. Vervolgens werd in maart 1976 de gemeente bijeengeroepen om de keuze te maken.

• Het laatste gedeelte van de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Montfoort bespreken we in grote lijnen en in zevenmijlslaarzen…

De predikanten vanaf 1981.

Van 1981 tot 1986 was ds. H. Moll (1923-1999) predikant bij de Gereformeerde Kerk te Montfoort. Zijn opvolger, ds. F.J.T. Schipper (*1962) was van 1987 tot 1992 aan de Gereformeerde Kerk te Montfoort verbonden. Hij werd in 1994 opgevolgd door ds. P. van Loo (1936-2005), die tot 1998 predikant in Montfoort was. Ds. J.P. van den Hout (*1959) kwam in 1999 naar Montfoort en bleef daar tot 2004. Sinds 2002 is ds. mevr. M.A. Verstoep (*1957) aan de Protestantse Gemeente De Rank verbonden.

• Tot slot.

De pastorie was intussen toe aan een grondige opknapbeurt. Om de gemeente daarvan te overtuigen werd door de Commissie van Beheer voor de gemeenteleden een rondleiding gehouden, waardoor men zelf kon zien dat men het thuis beter voor elkaar had dan in de pastorie. Hoewel de financiën een probleem vormden ging men toch door met de renovatie van de pastorie en het bouwen van extra lokaliteit aan het kerkgebouw, dat zo langzamerhand al weer te klein werd voor de vele gemeentelijke activiteiten. De pastorie was in elk geval voor 1 november 1981 gereed; de nieuwe predikant ds. Moll nam daar toen zijn intrek.

Moeilijkheden (1981).

In juli 1981 bleek uit een mededeling van de kerkenraad (in het sinds oktober 1980 verschijnende kerkblad In en om De Rank) dat de ‘nieuwe ontwikkelingen rond de leer en het beleven van het geloof binnen onze gemeente’ onrust had gebracht. Daarbij riep de kerkenraad de hulp in van consulent ds. J.B.F. van den Brink (*1934) en van kerkvisitator ds. C.W. Kempenaar (*1940), aan wie men ‘veel steun en pastorale begeleiding’ te danken had. Vergaderingen met gemeenteleden werden georganiseerd en op 4 juli brachten beide predikanten als advies uit:

“U als kerkenraad vormt het officiële gezags- en bestuursorgaan van de Gereformeerde Kerk van Montfoort. Baseer uw beleid met betrekking tot de gemeente en de instanties, waarvoor u vrantwoordelijk bent, uitsluitend op de gereformeerde leer en de Kerkorde. Werk verder alleen met materiaal van het gereformeerd Dienstencentrum te Leusden”. Verder merkte men op dat er binnen de Gereformeerde Kerken nu eenmaal veel verschillende vormen van geloofsbeleving voorkwamen en dat men elkaar hierin moest vrijlaten en niet veroordelen of eigen overtuiging aan anderen opdringen.

En verder…

In 1981 werd voor het eerst de mogelijkheid  geboden aan langdurig zieken de kerkdiensten via de kerktelefoon te volgen. —- Ook in dat jaar vond de jaarlijkse voetbalwedstrijd plaats tussen ‘De Koffiebar’ en de kerkenraad. ‘De Koffiebar’ won. Maar in 1984 won de kerkenraad. —- In 1982 ging de jeugddienstcommissie aan het werk. Een vaste commissie achtte men beter in staat de voortgang van jeugddiensten te waarborgen dan deze ad hoc te organiseren. —-

In 1983 telde de kerk 530 leden. “Het geestelijk leven binnen onze kerk begint zich weer te herstellen, maar op financieel gebied moet het een en ander gebeuren”. Daarom werd maandelijks een extra collecte gehouden. Daardoor konden de tekorten worden weggewerkt. —- In de zeventiger jaren werden in De Rank de eerste vrouwelijke ouderling en diaken aangesteld; in 1985 werd het eerste echtpaar-ouderling in duobaan bevestigd. —- In 1986 werden de Zendingscommissie, de Evangelisatiecommissie en het Werelddiaconaat samengevoegd tot de Missionaire Gemeente Groep (MGG). In september dat jaar begon men met de Aktie Kindertehuis Bethanië.

Honderd jaar Gereformeerde Kerk (1987).

Op 28 november 1987 werd in verband met het honderdjarig bestaan van de Gereformeerde Kerk te Montfoort een reünie van leden en oud-leden gehouden.

Protestantse Gemeente ‘De Rank’.

Langzaam ontstond wat meer samenwerking met de plaatselijke Hervormde Gemeente ‘De Spreng’. Gezamenlijke kerkenraadsvergaderingen en gemeenschappelijke kerkdiensten werden gehouden en op steeds meer gebieden werkte men samen. Uiteindelijk werd besloten per 1 januari 2010 samen te gaan als Protestantse Gemeente De Rank en in het vervolg het gereformeerde kerkgebouw De Rank voor de erediensten te gebruiken.

Ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Montfoort.

Bronnen onder meer:

Gemeenten en predikanten van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

H. Hellema e.a., 100 jaar Gereformeerde Kerk Montfoort. 1887-1987. Montfoort, 1987

—, De Grote of Sint Janskerk te Montfoort. Alphen aan den Rijn, 1975

Jaarboek (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

© 2022. GereformeerdeKerken.info