Op 90-jarige leeftijd is de bekende predikant en islamoloog Jan Slomp overleden. Hij werd in 1932 geboren.
Zijn leven werd in belangrijke mate bepaald door het verzetswerk van zijn vader in de Tweede Wereldoorlog, ds. Frits Slomp (1898-1978), in de oorlog aangeduid als Frits de Zwerver. Laatstgenoemde stond aan de wieg van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, LO.
In 1994 kreeg ds. Jan Slomp een eredoctoraat van de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken te Kampen. Ds. Slomp was van 8 april 1962 tot 5 januari 1964 gereformeerd predikant in het Groningse Zijldijk, en daarna tot 31 december 1966 als zodanig predikant met bijzondere opdracht. Vanaf 1 januari 1967 was hij predikant met bijzondere opdracht bij De Gereformeerde Kerk te Amsterdam en vanaf 1 november 1977 predikant in algemene dienst bij De Gereformeerde Kerken in Nederland. Op 1 januari 1994 ging hij met emeritaat.
“Schuldbelijdenis kerken miskent heldendaden”.
De betrokkenheid van wijlen ds. J. Slomp met het verzet in de Tweede Wereldoorlog bleek vrij recent nog zeer nadrukkelijk uit het feit dat hij – net als vele anderen – in 2020 actief betrokken was bij de kritiek op de ‘Schuldbelijdenis’, die op 8 november dat jaar werd uitgesproken door de scriba van de Protestantse Kerk in Nederland over de ‘erkenning van schuld’ ten opzichte van ‘de houding van de kerken’ tegenover de Joden in de Tweede Wereldoorlog.
Aanvankelijk werd de door de scriba van de PKN uitgesproken ‘Schuldbelijdenis’ gepresenteerd als een verklaring namens de Protestantse Kerk in Nederland, maar al gauw bleek dat het in feite een haastig in elkaar gezette actie was van een paar predikanten in de ’top’ van de PKN. De synode en de plaatselijke kerken kwamen in een voorafgaande besluitvorming daarover niet voor. Dat bleek eens te meer uit de zeer uitvoerige reconstructie van het dagblad Trouw, die naging hoe de ‘Schuldbelijdenis van de PKN’ tot stand kwam.
Ook werd uit de ‘reconstructie’ van Trouw duidelijk dat – nadat het besluit genomen was om de ‘Schuldbelijdenis’ uit te spreken – opdracht gegeven werd een ondersteunend rapport te schrijven dat de ‘Schuldbelijdenis’ zou moeten onderbouwen. De conclusie van dat ‘historisch onderzoek’ zou dus logischerwijs moeten uitkomen bij de schuld van ‘de kerken’. Aan het rapport lag – meldde het moderamen van de PKN – ‘historisch onderzoek’ ten grondslag, dat ‘uitvoeriger’ was dan in het rapportje werd weergegeven. De onderzoeker en samensteller van het rapportje (dr. B. Wallet) deelde in die tijd overigens aan de redactie van GereformeerdeKerken.info mee dat het ‘een bescheiden onderzoek’ betrof.
Hoe dan ook, naast vele anderen had ook ds. Slomp veel kritiek op de ‘Schuldbelijdenis’. In een opiniestuk in dagblad Trouw van 24 november 2020 schreef hij onder de kop ‘Schuldbelijdenis kerken miskent heldendaden’, dat de kerkleiding met zijn excuus voor de rol [van ‘de kerken’] in de oorlog ‘dicht bij geschiedvervalsing’ komt.
Zo werd in de ‘Schuldbelijdenis’ onder meer verklaard: ‘Ook in de oorlogsjaren zelf heeft het de kerkelijke instanties veelal aan moed ontbroken om voor de Joodse inwoners van ons land positief te kiezen’.
Ds. Slomp schreef daarover: “Wat is er waar van die uitspraak? Het brengt me op een eigen variant van woorden van de Jood Jezus: Wie heeft u tot rechter aangesteld over uw voorgangers van tachtig jaar terug? De leiding van de PKN stelde zichzelf aan tot rechter, die de aanklacht indiende, de veroordeling uitsprak en de straf oplegde. Het oordeel is gelijk aan de aanklacht: veelal gebrek aan moed. In de situatie van toen dus. De straf bestaat uit reputatieschade voor de kerk van toen, aangebracht door die van nu.”
Vervolgens liet ds. Slomp in zijn verhaal zien dat door de namens de samenwerkende kerken in het zgn. Interkerkelijk Overleg (IKO) benoemde vertegenwoordigers wel degelijk heldhaftig werd opgetreden. “Het IKO belichaamde het bovengrondse verzet van de gezamenlijke kerken. De leden van het IKO hadden volmacht van hun synodes om samen op te treden tegenover de overheid en te protesteren met name tegen de Jodenvervolging. De leden moesten op hun post blijven. Ze konden niet preventief onderduiken als arrestatie dreigde. En zij zouden op hun post blijven. Zeven keer protesteerden ze: onder meer per brief, per kanselboodschap en zelfs tijdens een bezoek aan Seyss-Inquart, de zetbaas van Hitler in Nederland. Volgens diens biograaf constateerde Seyss-Inquart dat dit optreden van het IKO het verzet stimuleerde”.
Het gevolg was dus dat de meest vooraanstaande leden van het IKO werden gearresteerd. Voor wat De Gereformeerde Kerken in Nederland betreft waren dat “dr. Jan Donner, oud minister van Justitie en later president van de Hoge Raad. Na zijn arrestatie benoemde de gereformeerde synode de oud minister van Defensie Jannes van Dijk, die eveneens werd opgepakt”.
“De namen van deze helden werden weggelaten in de toelichting van de PKN. De anonimisering maakte het gemakkelijker deze voorlieden te verwijten dat het hun veelal aan moed had ontbroken. De onderbouwing van de schuldverklaring wordt daarmee ongeloofwaardig. Publieke aandacht werd opgeëist voor wat een soort van biecht moet worden. Maar de invulling grenst aan geschiedvervalsing. Dit is een te hoge prijs voor de zo wenselijke verbetering van de relaties met Joden in Nederland. Het wordt zo onmogelijk om met moreel gezag te protesteren tegen onderdrukking van Palestijnen. Het doet pijn dit te moeten schrijven aan de hedendaagse leiding van mijn kerk”, aldus besloot ds. Slomp zijn verhaal in Trouw.
Bronnen onder meer:
Dossier ‘Erkenning en verantwoordelijkheid’. 2020. Daaruit onder veel meer:
Kritiek op ‘schuld’ van PKN over houding in oorlog
Meer kritiek op spijtbetuiging PKN
Wat was aanleiding tot schuldbelijdenis PKN?
Meer kritiek op schuldbelijdenis PKN
Kanttekeningen bij schuldbelijdenis PKN
Verzet had moeten kunnen meedenken
Open Brief aan de scriba van de Protestantse Kerk
“Schuldbelijdenis in stilte opgesteld door een paar mensen”
Vragen aan classis Noord-Holland PKN over schuldbelijdenis
Wie ben ik dat de kerk tegenover mij schuld belijdt?”
© 2022. GereformeerdeKerken.info