Ter gelegenheid van de buitengebruikstelling van de protestantse (voormalig gereformeerde) Zionskerk in het Zeeuwse Oostkapelle, waar op zondag 28 mei 2023 de laatste dienst gehouden  werd, is – zoals we al eerder berichtten – een gedenkboek uitgegeven.

Het eerste dat ons aan het herinneringsboek opvalt is dat het rustig en netjes opgemaakt is. Het boek draagt te titel ‘Zionskerk 1894-2023’ en werd uitgegeven door de plaatselijke Protestantse Gemeente. Het werd samengesteld door een vierkoppige redactie, die erin geslaagd is een evenwichtige glossy het licht te doen zien.

Hoe het de gemeente in het begin verging.

Uiteraard begint het interessante boek met de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Oostkapelle, waar weliswaar ook in de tijd van de Afscheiding van 1834 zo nu en dan enkele verontruste gemeenteleden de hervormde gemeente verlieten (de eerste was de ‘eenvoudige arbeider’ Bouwentje Schreijenberg en ze kerkten aanvankelijk in Middelburg en later in Serooskerke), maar de Gereformeerde Kerk In Oostkapelle ontstond in feite pas door de Doleantie van 1886. Deze ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende)’ werd op 8 juni 1890 geïnstitueerd onder leiding van de Dolerende predikant ds. J.H.M.G. Wolf (1859-1907) van Serooskerke.

Overigens: de verontruste hervormde kerkenraad van Oostkapelle was al eerder naar Middelburg getogen om de plaatselijke Dolerende predikant ds. P.J.W. Klaarhamer (1848-1920) te vragen de leiding te nemen bij de Doleantie in Oostkapelle. Maar de kerkenraad zag op het laatste moment van dat voornemen af en ging onverrichterzake terug naar Oostkapelle. De kerkenraad durfde de Doleantie namelijk niet aan.

Dat was in 1889 voor enkele gemeenteleden aanleiding het heft zelf in handen te nemen. Toen de hervormde kerkenraad niet instemde met hun verzoek ‘de reformatie der kerk ter hand te nemen’, kwamen vierentwintig gemeenteleden voor de zondagse diensten bijeen in het huis van Johannes Maljaars in de Dorpsstraat en later in de schuur van Adriaan Boogaard aan de Aagtekerkseweg. Boer Krijn Melis ging in de diensten voor als oefenaar.

Geïnstitueerd en een eigen kerk (1890).

De eerdergenoemde ds. Wolf van Serooskerke werd toen door hen gevraagd bij de instituering van de Dolerende kerk in Oostkapelle de helpende hand te bieden en hij kwam dan ook op 8 juni 1890 naar het dorp en gaf daar leiding aan de bevestiging van de inmiddels gekozen ambtsdragers: twee ouderlingen (A. Maljaars en K. Melis) en twee diakenen (J. Wondergem en A. de Kam).

Eind dat jaar kwam ook een eind aan het kerken in de schuur van Boogaard en betrok men een eigen hulpkerk aan de Brouwerijstraat 38b, ‘nabij de scherpe bocht’; momenteel een woonhuis en niet meer als kerk herkenbaar.

Intussen waren landelijk in 1892 De Gereformeerde Kerken in Nederland ontstaan (de samenvoeging van de kerk uit de Afscheiding en die uit de Doleantie) en heette de kerk in Oostkapelle sindsdien dus De Gereformeerde Kerk te Oostkapelle. De eerste predikant was kandidaat M.F. Visser (1873-1910), die op 16 april 1899 intrede deed. Hij bleef daar vijf jaar en werd opgevolgd door ds. J.B. Netelenbos (1879-1934), die op 10 december 1905 aan de kerk van Oostkapelle verbonden werd.

De tweede kerk (1908).

Tijdens zijn predikantschap werd in 1908 een nieuwe kerk gebouwd. Deze stond ook aan de Brouwerijstraat, maar een eind verder naar het noorden, op nummer 8. Een orgel kwam er twee jaar later. Weer twintig jaar later werd de kerk vergroot, want de gemeente telde inmiddels zo’n vijfhonderd leden. De kerk kreeg ook een naam: Zion, naar de tekst uit psalm 134 vers 3. De gedenksteen vermeldt de tekst: ‘De Heere zegene u uit Zion’. Meerdere predikanten werden achtereenvolgens aan de Gereformeerde Kerk te Oostkapelle verbonden.

De huidige Zionskerk (1984).

Om een lang en interessant verhaal kort te maken: de kerk werd te klein en moest vernieuwd worden. Vandaar dat in 1983 een actiecomité opgericht werd die allerlei acties organiseerde om geld op te brengen voor nieuwbouw. Daarmee ging men voortvarend aan de slag, terwijl al in 1978 een schetsontwerp van de nieuwbouw gemaakt was. Het definitieve bestek en de bijbehorende tekeningen werden op 1 juli 1983 aangeleverd en goedgekeurd en in september werd de bouw gegund. De eerste paal ging op 24 oktober de grond in. De oplevering was op 11 oktober 1984 en op zaterdag 8 december was de officiële opening voor genodigden. De eerste dienst werd op 9 oktober gehouden.

Ook deze kerk heette Zionskerk en de steen uit de oude kerk aan de Brouwerijstraat werd uiteraard meegenomen naar het nieuwe bedehuis, waar het een opvallende plaats kreeg.

Het gedenkboek.

Dat was een lange inleiding, die op onze website niet mag ontbreken, maar die eens te meer wil aangeven dat het gedenkschrift van de kerk van Oostkapelle dik de moeite waard is om te lezen. Veel foto’s illustreren het verhaal dat veel onderwerpen behandelt: behalve de al genoemde wordt meer of minder uitvoerig ingegaan op onder meer het interieur, de eerste koster en zijn opvolgers, het Kamp-orgel in de nieuwe kerk dat in 1984 geplaatst werd, en dat een tijdelijk geplaatst Heijligers elektronisch orgel verving.

En natuurlijk wordt uitvoerig kond gedaan van herinneringen van predikanten en gemeenteleden die in hun bijdragen al met al veel interessants aandragen. Natuurlijk komt het jeugdwerk aan de orde, waarvoor de Zionskerk zelfs een heuse jeugdzolder bezat: ‘De jongeren van toen zullen zich de gezellige momenten nog goed kunnen herinneren. Het zou zo maar kunnen dat hier vriendschappen voor het leven zijn ontstaan’. Ook wordt stilgestaan bij de ruim dertig jaar dat vanuit de kerk een jeugdkamp georganiseerd werd.

De ‘bloemen in de kerk’ en de liturgische bloemschikking, de lijst met predikanten, de gedachtenisplek, de zgn. instapdiensten, het multifunctionele gebruik van de Zionskerk en de betrekkingen die de Zionskerk van 1994 tot 1999 onderhield met Tsjaad komen aan de orde; en nog veel meer. De kerk van Oostkapelle kan gefeliciteerd worden met dit prachtige gedenkschrift!

• Zionskerk 1984-2023, samengesteld door een redactiecommissie bestaande uit Hans Corbijn, Klaas Kuiken, Ron Waverijn en eindredacteur Jan Zwemer; een uitgave van de Protestantse Gemeente te Oostkapelle, 52 pagina’s, geïllustreerd met veel foto’s (zowel zwart-wit als kleur), gedrukt op goed papier, geniet.

© 2023. GereformeerdeKerken.info