De Gereformeerde Kerk te Heemstede (2)

Enkele predikanten vanaf de tijd van ds. Brouwer.

( < Naar deel 1 )  – Na het vertrek van ds. H. Brouwer (1890-?), die op 16 december 1924 buiten bediening raakte, deed ds. J. Ubels (1890-1963) uit Varsseveld op 1 november 1925 intrede in de kerk van Heemstede. Hij was nog geen jaar aan de kerk verbonden, want al op 3 oktober 1926 nam hij afscheid wegens vertrek naar Indië.

Ds. J. Ubels (1890-1963).

Zijn opvolger was dr. J.H. Bavinck (1895-1964) uit Bandoeng, die op 9 januari 1927 intrede deed en in Heemstede predikant was tot zijn afscheid op 6 januari 1929, door zijn benoeming als missionair predikant te Solo, vanwege de Gereformeerde Kerk te Delft. Ds. A. Dondorp (1903-1984) uit het Groningse Wagenborgen volgde hem op en deed op 2 juni 1929 intrede. Hij was maar liefst ruim zevenendertig jaar aan de kerk van Heemstede verbonden, tot hij op 1 november 1966 afscheid nam wegens emeritaat.

Dr. J.H. Bavinck (1895-1964).

Iets over het kerkelijk leven in de jaren ’20.

Halverwege de jaren ’20 werd de kerkenraad er door een van de gemeenteleden op attent gemaakt dat de lichtinval overdag niet naar behoren was en al helemaal niet als de verlichting aan was. “Te luisteren naar iemand die nauwelijks zichtbaar is en wiens gezicht des avonds in duisternis is gehuld, is voor gewone stervelingen te veel gevraagd”.

Het interieur tijdens de bouw van de kerk aan de Koediefslaan.

Een ander gemeentelid wees op de bezetting van de kerkbanken. Zoals al eerder aangegeven had men dwars door de te grote kerkzaal een gordijn gehangen, zodat de verwarming beter tot haar recht kwam en de gemeenteleden dichter bij elkaar zaten. Maar, zei het bedoelde gemeentelid, er waren zijns inziens te veel ‘jongeliedenbanken’, waarbij ‘een zeker toezicht niet overbodig’ was. Hij hoopte dat die concentratie van jeugdigen in het kerkgebouw niet nog grotere vormen zou aannemen.

De kerk groeit.

Ds. A. Dondorp (1903-1984).

De jaren ’30 – de economische crisisjaren vanwege de crash van de Effectenbeurs op Wall Street in New York – gaven een gestage groei van de Gereformeerde Kerk te zien. De groei nam zelfs zulke vormen aan dat ds. Dondorp hulp nodig had, zodat in 1937 door de kerkenraad besloten werd de tweede predikantsplaats in te stellen. Deze werd op 25 maart 1938 bezet door ds. E.Th. van den Born (1900-1982) uit het Groningse Helpman.

Ds. A. Dondorp.

Vanuit de pastorie in de Koediefslaan werkte ds. Dondorp ongeveer 37 jaar in de kerk van Heemstede. “Het pastoraat had zijn warme belangstelling, en daar lag ook zijn kracht. Hij was iemand die altijd op zoek was naar mensen. Spontaan, een tikkeltje impulsief soms, en met een open karakter legde hij makkelijk contact met mensen. Hij kende zijn wijk, zijn gemeente door en door, en hij gaf zich zoals hij was, zonder franje en opsmuk. (…). Bijzondere aandacht had hij voor mensen die aanspraak mochten maken op extra zorg en toewijding. Met veel tact en wijsheid begeleidde hij gehandicapten op Meer en Bosch.  Maar niet alleen binnen de eigen gemeente was hij op zoek naar mensen. Hij keek over de kerkmuren heen want hij was een oecumenisch mens. Hij werkte van harte mee aan de eerste stappen van het Samen-op-Wegproces in Heemstede, vlak voor zijn emeritaat”.

Ds. J.P. Tazelaar (1862-1936) van Weesp.

“Daarnaast was hij op zoek naar mensen buiten de kerk. Als geen ander heeft hij gepionierd op het gebied van de evangelisatie. Op jeugdclubs, door straatprediking en door persoonlijke contacten vertolkte hij het Evangelie van Jezus Christus. Hij was dan ook, mede door zijn moedige houding tijdens de Tweede Wereldoorlog een bekende figuur in de Heemsteedse samenleving. Daarbuiten was hij jarenlang actief in het bestuur van de Zondagsschoolvereniging ‘Jachin’, die door ds. J.P. Tazelaar (1862-1936) van Weesp – zijn schoonvader – was opgericht en schreef hij zijn bijdragen voor evangelisatiebladen als ‘Witte Velden’ en de ‘Herdersfluit’.” In 1951 promoveerde hij op een proefschrift getiteld ‘De verzoekingen van Jezus Christus in de woestijn’.

Het kerkzegel van de Gereformeerde Kerk te Heemstede (foto: Historische Vereniging Heemstede Bennebroek).

Iets over de tijd van ds. Dondorp.

Tijdens het predikantschap van ds. Dondorp viel het in de jaren ‘30 op dat de kerkgang sterk groeide. Dat was voor de kerkenraad aanleiding ook diensten te houden in het Gebouw voor Christelijke Belangen aan de Voorweg. Ook besloot men het pand van het vroegere café-restaurant Van Ree aan de Camplaan te kopen. Daarachter werd op het perceel Camplaan 18 in 1938 een houten hulpkerk gebouwd (we kennen van het exterieur ervan geen afbeelding), en bovendien werd in datzelfde jaar – zoals al opgemerkt – de tweede predikant verwelkomd in de persoon van ds. E.Th. van den Born. Ook viel op dat ook de Koediefslaankerk in de oorlogsjaren voller zat dan ooit. “Het was er zo vol dat laatkomers tussen de ouderlingen op het podium gingen zitten en kinderen op de traptreden van de kansel”. De kerkenraad kon uiteindelijk niet anders dan besluiten een tweede kerkdienst in te stellen.

Ds. E.Th. van den Born (1900-1982).

De Gereformeerde Kerk te Bennebroek (1938).

Op 9 september 1938 werd vanuit de Gereformeerde Kerk te Hillegom De Gereformeerde Kerk te Bennebroek geïnstitueerd. Voordien  werden de grenzen met de omliggende kerkelijke gemeenten alvast ‘voorlopig’ geregeld; een daarvan waren die van de kerk van Heemstede, die daardoor een aantal leden verloor.

De Tweede Wereldoorlog.

De Tweede Wereldoorlog had ook in Heemstede huisgehouden. Op 29 juni 1940 werd de Jacobaschool door de Duitsers in beslag genomen; er werden 15 onderofficieren en bijna honderd soldaten ondergebracht.

De gereformeerde kerk aan de Koediefslaan.

Op 13 december 1943 vloog een aantal Britse bommenwerpers richting Schiphol om dat vliegveld voor de Duitsers onbruikbaar te maken. Dat lukte, maar een van de vliegtuigen kreeg pech en dropte de overgebleven bommen boven Heemstede, waardoor aan de Binnenweg grote schade ontstond. Ook op andere tijdstippen vielen verdwaalde geallieerde bommen – bestemd voor IJmuiden en Schiphol – soms ook op Heemstede, waardoor veel schade ontstond, en vier personen het leven verloren.

Marinus Veaumont organiseerde een overval op het politiebureau aan de Raadhuisstraat met het doel gevangen genomen verzetsstrijders te bevrijden. Hij probeerde te vluchten maar werd neergeschoten.

Ds. A. Dondorp (1903-1984).

En op 13 november 1944 stortte een Duitse V1 – op weg naar Engeland – neer in de tuin van het Mariahof in Heemstede. De Duitsers wilden het ding niet naar elders vervoeren en lieten het ter plaatse met dynamiet ontploffen, waardoor een enorme schade ontstond. Een paar huizen werden volledig verwoest en de pastorie van de rooms-katholieke Sint Bavokerk werd volledig vernield en ook die kerk werd flink beschadigd.

Bij de bevrijding.

Voorjaar 2020 verscheen een bijzonder nummer 184 van HeerlijkHeden, het tijdschrift van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek. Het nummer ging helemaal over de Tweede Wereldoorlog in Heemstede.

Ds. W.C. van den Brink (1905-1976) stond van 1942 tot 1946 in de kerk van Heemstede.

De Gereformeerde Kerk publiceerde in 1945 een boekje onder de titel ‘Bij het Keerpunt’, waarin ter gelegenheid van de bevrijding de preken opgenomen werden die tijdens de bevrijdingsdiensten gehouden werden door de plaatselijke predikanten ds. W.C. van den Brink (1905-1976) en ds. A. Dondorp. Ook was het programma van de dankdienst op zondag 6 mei 1945 in het boekje opgenomen.

Het interieur van de hulpkerk aan de Camplaan (foto: ‘Bij het Keerpunt’).

De uitgave was geïllustreerd met prachtige foto’s van het interieur en het exterieur de Koediefslaankerk en van het interieur van de noodkerk in de Camplaan.

Het orgel gerestaureerd (1947).

Het orgel van de Koediefslaankerk werd in 1947 door de firma Flentrop ingrijpend omgebouwd. Daarbij werd nieuwe elektrische tractuur aangelegd. In 1963 volgde de opknapbeurt voor de speeltafel, eveneens door Flentrop.

De Pinksterkerk in gebruik genomen (1957).

De Pinksterkerk (foto: Rijksmonumenten).

In 1953 durfde de kerkenraad het aan om opdracht te geven voor de bouw van een nieuwe kerk. Aan de Camplaan werd op nr. 18 in 1956 begonnen met de bouw van de tweede gereformeerde kerk, de Pinksterkerk. De in gewapend beton en baksteen opgetrokken kerk was een ontwerp van architectenbureau Chr. Nielsen en J.H. Spruit. De bouw werd verzorgd door aannemer D. Versloot uit Nieuwerbrug. De totale bouwkosten bedroegen ruim fl. 400.000, waarbij het meubilair en het werk van de glazenier (Berend Hendriks) inbegrepen was. Ds. P.J. Richel (1905-1975) legde op 3 november 1956 ‘de eerste steen’, hetgeen in een gedenkplaat in herinnering geroepen werd.

De Pinksterkerk werd acht meter achter de rooilijn geplaatst op een terrein van ongeveer 24 bij 50 meter en wordt een ‘verdiepingskerk’ genoemd: de kerkzaal werd gebouwd op een souterrain. Een betonnen buitentrap met luifel leidde naar de kerkzaal op de eerste verdieping. De kerkzaal werd prachtig door het zonlicht verlicht door middel van het gevelbrede en gevelhoge glas-in-betonraam. In de voorstelling werd met meer dan zeventig kleuren het Pinksterverhaal verteld. De preekstoel stond in het midden van de korte muur, de banken in rijen daartegenover met de glaswand aan de linkerkant.

Het interieur van de Pinksterkerk (foto: Rijksmonumenten).

Op de begane grond waren de dienstruimten en de grote zaal, die gebruikt werden als vergaderzalen en voor verhuur aan bijvoorbeeld de schaakclub. Het jeugdhonk, een apart gebouw voor jeugdevangelisatie, werd achter de kerk neergezet. De firma Van den Berg & Wendt bouwde in 1966 het orgel. Adviseur bij de bouw van het orgel was Jan Pasveer uit Zaandam.

De nieuwe kerk werd in 1957 in gebruik genomen. Bij de opening van het kerkgebouw met 450 zitplaatsen zei iemand: “Moge de soliditeit en de massiviteit van de Pinksterkerk een symbool zijn van het calvinistisch christendom, waarbij de warmte en de gloed zoals die zijn gestold in het glas van de voorgevel niet zullen ontbreken”. De Gereformeerde Kerk van Heemstede telde toen ongeveer 1.720 leden.

Evangelisatie.

Predikanten van de Gereformeerde Kerk te Heemstede waren vooral vanaf begin jaren ’60 vrij intensief betrokken bij het bijzonder jeugdwerk in het Jeugdhonk achter de Pinksterkerk, het evangelisatiewerk met een pedagogisch-maatschappelijk accent. Dit werk is goed van de grond gekomen. Vooral ds. J.H. Bavinck (1895-1964) had daarmee veel bemoeienis.

De verbouwing de Koediefslaankerk (1960 en 1962).

De uitstraling van de nieuwe Pinksterkerk en de inmiddels bejaarde Koediefslaankerk was geheel verschillend, vooral ten nadele van de laatstgenoemde. Ongemakkelijke banken, een niet geweldige akoestiek en verlichting, en nog andere redenen waren er de oorzaak van dat besloten werd architect Piet Koster sr. opdracht te geven een ingrijpend plan van aanpassingen te maken. Aanvankelijk waren de plannen te duur, maar in 1962 werden deze enigszins aangepast en slaagde men er in de financiering voor elkaar te krijgen. Tijdens de verbouwing werden de gereformeerde kerkdiensten gehouden in de Vredenhofkapel in Haarlem.

Het interieur van de Opstandingskerk aan de Koediefslaan na de verbouwing van 1962.

In oktober 1962 werd de vernieuwde kerk opnieuw in gebruik genomen. ‘De oude sombere preekkerk was veranderd in een echte gemeentekerk, de donkere pijpenla in een lichte, blijmoedige ruimte’, schreef het Haarlems Dagblad. De kansel was naar rechts verplaatst en de avondmaalstafel was in het midden op het podium neergezet. Ook de plaatsing van de banken werd aangepast en er kwamen een betere elektrische verlichting en centrale verwarming. Het interieur werd bovendien in frisse kleuren opnieuw in de verf gezet. De Weesper Lutherse predikant ds. P.H.B.C. Kok vervaardigde een reliëf van de engel bij het geopende graf van Jezus, dat centraal in de nis achter de avondmaalstafel werd opgehangen. Ook kreeg de kerk een nieuwe naam: Opstandingskerk.

Vijftig jaar Gereformeerde Kerk Heemstede (1967).

Ds. G.N. Lammens (1923-1985).

Op 9 april 1967 werd in de kerk aan de Koediefslaan tijdens een sobere dienst herdacht dat precies vijftig jaar daarvoor de eerste gereformeerde kerkdienst in Heemstede gehouden werd in een bollenschuur aan de Crayenestersingel. Ds.  Datema ging in die dienst voor en daar werden de eerste ouderlingen en diakenen toen in het ambt bevestigd. De liturg in de herdenkingsdienst was ds. G.N. Lammens (1923-1985), maar ds. Dondorp ging in de dienst voor – hij had het jaar daarvoor afscheid genomen. In 1984 overleed de predikant. Hij werd op de Algemene Begraafplaats te Heemstede begraven.

De steen op het graf van ds. Dondorp.

De Opstandingskerk wordt gesloten (1990).

Door het Samen-op-Wegproces werd de samenwerking tussen De Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente te Heemstede geïntensiveerd. De beide kerken hadden vier kerkgebouwen: twee gereformeerde (de Opstandingskerk en de Pinksterkerk) en twee hervormde (De Oude Kapel en Kapel Nieuw Vredenhof). In 1987 besloot men twee van deze kerken af te storen. Aanvankelijk dacht men aan de Kapel en de Pinksterkerk, zodat in noord- en zuid-Heemstede elk een kerk zou overblijven.

De Opstandingskerk aan de Koediefslaan (foto: ‘Bij het keerpunt’).

Maar uiteindelijk werd tijdens een gemeentevergadering in 1990 toch besloten tot het behoud van de Pinksterkerk en de sluiting van de Opstandingskerk. Deze kerk aan de Koediefslaan werd in 1990 verkocht. De laatste dienst werd in september 1990 gehouden, toen daar de rouwdienst van koster Van der Ploeg gehouden werd. Het doopvont, de gevelsteen en de afbeelding van ‘de engel bij het geopende graf van Jezus‘ in de Opstandingskerk kregen een plaats in de Pinksterkerk.

Besloten werd de Opstandingskerk te slopen, want projectontwikkelaars wilden op de locatie van de kerk een klein verpleeghuis voor psychogeriatrische patiënten bouwen en een serviceflat.

De Pinksterkerk verbouwd (1992).

Door de verkoop van de Opstandingskerk had de Gereformeerde Kerk voldoende pecunia om de Pinksterkerk op te knappen. In 1992 onderging de Pinksterkerk onder leiding van bureau Piet Koster een renovatie: de hoofdentree werd van de verdieping naar het souterrain verplaatst en fungeert sindsdien als nooduitgang; verder is een ingang voor mindervaliden aangebracht, zijn de kerkbanken verwijderd en werd een lift geplaatst. Het kerkmeubilair was tot 1992 niet in de lengte maar in de breedte van de kerk opgesteld; kansel en doopvont stonden tegen de westmuur. De oorspronkelijke doorrit naar het achtergelegen terrein aan de noordzijde van de Pinksterkerk kwam te vervallen. Tenslotte is in 1992 tegen de achtergevel een lage, platgedekte uitbreiding met de jeugdsoos en een patio tot stand gebracht.

Een van de ramen in de Pinksterkerk (foto: Protestantse Gemeente Heemstede).

Protestantse Gemeente te Heemstede (2006).

De Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente tekenden op 2 januari 1995 een federatieovereenkomst. Dit werd het startpunt dat uiteindelijk uitliep op de samenvoeging van de beide gemeenten tot de Protestantse Gemeente Heemstede. De Protestantse Gemeente kwam op 26 september 2006 tot stand.

De Pinksterkerk gesloten (2018).

Op 20 mei 2018 werd in de Pinksterkerk de laatste dienst  gehouden.  “Afscheid nemen van een gebouw waar veel herinneringen zijn aan mooie, vrolijke en verdrietige gebeurtenissen, brengt emoties. Veel mensen zijn speciaal gekomen om deze laatste viering mee te maken en stil te staan bij dit bijzondere moment. (…) Aan het eind van de dienst knalt een confettipistool kleurige snippers de kerk in, die overal neerdwarrelen. Want de Geest waait waarheen hij wil, ook buiten de Pinksterkerk”.

De ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Heemstede.

De ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Heemstede van 1916 tot 2006 (bron: Jaarboeken GKN en PKN).

Bronnen onder meer:

De Bazuin, Stemmen uit de Christelijke (Afscheidene) Gereformeerde Kerk in Nederland. Kampen, div. jrg.

W.C. van den Brink en A. Dondorp, Bij het Keerpunt. Heemstede, 1945

M. van Buuren, De Opstandingskerk aan de Koediefslaan. In: HeerlijkHeden, kwartaaltijdschrift van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek, voorjaar 2014

M. van Buuren, Bijlage bij ‘De Opstandingskerk aan de Koediefslaan. In: Heerlijkheden, kwartaaltijdschrift van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek.

Gemeenten en Predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

Jaarboek (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

H. Opheikens, Kerken in Heemstede. Heemstede, 2014

P. Terpstra, e.a., Pinksterkerk. Herinneringen aan de Pinksterkerk in Heemstede. 2019

F. van der Veen (red.), Kerken in Noord-Holland. Zoetermeer, 2001

© 2025. GereformeerdeKerken.info

Translation into English:

Some Ministers Since the Time of Rev. Brouwer

( < Back to Part 1 ) – After the departure of Rev. H. Brouwer (1890-?), who was relieved of his duties on December 16, 1924, Rev. J. Ubels (1890-1963) from Varsseveld was inaugurated in the church of Heemsstede on November 1, 1925. His tenure lasted less than a year, as he bid farewell on October 3, 1926, due to his departure for the Dutch East Indies.

His successor was Dr. J.H. Bavinck (1895-1964) from Bandung, who was inaugurated on January 9, 1927, and served in Heemstede until his farewell on January 6, 1929, when he left to become a missionary pastor in Solo, appointed by the ‘Gereformeerde’ Church in Delft. He was succeeded by Rev. A. Dondorp (1903-1984) from Wagenborgen, Groningen, who was inaugurated on June 2, 1929. He remained connected to the church in Heemstede for an impressive thirty-seven years until he retired on November 1, 1966.

Church Life in the 1920s.

In the mid-1920s, a member of the congregation pointed out to the church council that the daylight illumination was inadequate, especially when the artificial lighting was on. “Listening to someone who is barely visible and whose face is shrouded in darkness in the evening is too much to ask of ordinary mortals.”

Another member raised concerns about the seating arrangement in the church. As previously mentioned, a curtain had been hung across the (still!) excessively large church hall to improve heating efficiency and bring the congregation closer together. However, this member felt that there were too many “youth benches,” where “some supervision would not be unnecessary.” He hoped that this concentration of young people in the church would not increase further.

Church Growth.

The 1930s, marked by the Great Depression following the stock market crash on Wall Street in New York, saw steady growth in the ‘Gereformeerde’ Church. The growth was so significant that Rev. Dondorp needed assistance, prompting the church council to establish a second ministerial position in 1937. This position was filled on March 25, 1938, by Rev. E.Th. van den Born (1900-1982) from Helpman, Groningen.

Rev. A. Dondorp.

From the rectory on Koediefslaan, Rev. Dondorp served the Heemstede church for approximately 37 years. “He had a deep passion for pastoral care, which was also his strength. He was always seeking out people—spontaneous, sometimes a bit impulsive, and with an open personality, he easily made contact with others. He knew his district, his congregation inside out, and he gave himself as he was, without embellishment. (…). He paid special attention to those who needed extra care and dedication. With great tact and wisdom, he supported disabled individuals at Meer en Bos. But his outreach extended beyond his congregation—he was an ecumenical person, looking beyond denominational boundaries. Just before his retirement, he actively participated in the first steps of the Samen-op-Weg (Together on the Way) process (with the ‘Hervormde’ Congregation) in Heemstede.”

“Additionally, he sought out people outside the church. He was a pioneer in evangelism, reaching out through youth clubs, street preaching, and personal connections to share the Gospel of Jesus Christ. Due to his courageous stance during World War II, he became a well-known figure in Heemstede society. Beyond this, he served for years on the board of the Sunday School Association ‘Jachin’, founded by his father-in-law, Rev. J.P. Tazelaar (1862-1936) of Weesp, and contributed to publications like ‘Witte Velden’ and ‘Herdersfluit.’ In 1951, he earned a doctorate with his dissertation titled ‘The Temptations of Jesus Christ in the Wilderness.'”

The Time of Rev. Dondorp.

During the 1930s, church attendance grew significantly. This prompted the church council to hold services in the Building for Christian Interests on Voorweg. Additionally, they decided to purchase the former café-restaurant Van Ree on Camplaan. In 1938, a wooden auxiliary church was built on the site at Camplaan 18. Furthermore, as noted earlier, a second minister, Rev. E.Th. van den Born, was welcomed that same year.

During the war years, the Koediefslaan church saw record attendance. “It was so crowded that latecomers sat among the elders on the podium, and children sat on the steps of the pulpit.” Eventually, the church council had no choice but to establish a second service.

The ‘Gereformeerde’ Church in Bennebroek (1938).

On September 9, 1938, the ‘Gereformeerde’ Church in Bennebroek was instituted from the ‘Gereformeerde’ Church in Hillegom. Prior to this, provisional boundaries were set with neighboring congregations, including the church in Heemstede, which consequently lost some members.

World War II.

World War II had a significant impact on Heemstede. On June 29, 1940, the Jacobaschool was seized by the Germans, housing 15 non-commissioned officers and nearly 100 soldiers. On December 13, 1943, British bombers targeted Schiphol to disable it for the Germans. While they succeeded, one plane malfunctioned and dropped its remaining bombs over Heemstede, causing significant damage on Binnenweg. Stray Allied bombs, intended for IJmuiden and Schiphol, occasionally hit Heemstede, causing destruction and loss of four lives.

Marinus Veaumont organized a raid on the police station on Raadhuisstraat to free captured resistance fighters. He attempted to escape but was shot dead. On November 13, 1944, a German V1 rocket bound for England crashed in the garden of Mariahof in Heemstede. The Germans refused to move it and detonated it on-site with dynamite, causing immense damage. Several houses were destroyed, and the Roman Catholic rectory of Saint Bavo Church was completely demolished, with the church itself suffering severe damage.

Liberation and Beyond.

In the spring of 2020, issue 184 of ‘HeerlijkHeden’, the magazine of the Historical Association Heemstede-Bennebroek, focused entirely on World War II in Heemstede. In 1945, the ‘Gereformeerde’ Church published a booklet titled At the Turning Point, containing sermons delivered during liberation services by local pastors Rev. W.C. van den Brink (1905-1976) and Rev. A. Dondorp. The program for the thanksgiving service on May 6, 1945, was also included.

The Organ Restored (1947).

In 1947, the organ of the Koediefslaan Church underwent a major reconstruction by the Flentrop company. During this process, a new electric action system was installed. In 1963, Flentrop also carried out a refurbishment of the console.

The Pinksterkerk Taken into Use (1957).

In 1953, the church council dared to commission the construction of a new church. Construction of the second ‘Gereformeerde’ Church, the Pinksterkerk, began in 1956 at No. 18 Camplaan. The church, built of reinforced concrete and brick, was designed by the architectural firm Chr. Nielsen and J.H. Spruit. The construction was carried out by contractor D. Versloot from Nieuwerbrug. The total construction cost amounted to over 400,000 guilders, including furniture and stained-glass work by artist Berend Hendriks. On November 3, 1956, Rev. Richel laid the “first stone,” commemorated in a plaque.

The Pinksterkerk was set back eight meters from the building line on a plot of approximately 24 by 50 meters and was called a “multi-story church”: the church hall was built above a basement level. A concrete outdoor staircase with a canopy led to the church hall on the first floor. The hall was beautifully illuminated by sunlight through a stained-glass concrete window that spanned the entire height and width of the facade. This window, with more than seventy colors, depicted the story of Pentecost. The pulpit was placed in the center of the short wall, with rows of pews facing it and the glass wall to the left.

On the ground floor were service rooms and a large hall, which was used as a meeting room and rented out for events such as chess club meetings. A youth center, a separate building for youth evangelism, was built behind the church. The Van den Berg & Wendt company built the organ in 1966, under the advisory of Jan Pasveer from Zaandam.

The new church was inaugurated in 1957. At the opening ceremony of the 450-seat church, someone remarked: “May the solidity and massiveness of the Pinksterkerk symbolize Calvinist Christianity, where warmth and radiance, as embodied in the glass facade, will not be lacking.” At that time, the ‘Gereformeerde’ Church of Heemstede had approximately 1,720 members.

Evangelism.

From the early 1960s onward, ministers of the ‘Gereformeerde’ Church in Heemstede were heavily involved in special youth work at the youth center behind the Pinksterkerk, particularly evangelism with a pedagogical and social focus. This initiative took off successfully. Rev. J.H. Bavinck (1895-1964) was especially engaged in this work.

Renovation of the Church on Koediefslaan (1960 and 1962).

The appearance of the modern Pinksterkerk contrasted starkly with the now aging church on Koediefslaan, to the latter’s disadvantage. Uncomfortable pews, poor acoustics and lighting, among other factors, led to the decision to commission architect Piet Koster Sr. to create an extensive renovation plan. The initial plans were too costly, but after some adjustments in 1962, financing was secured. During the renovation, ‘gereformeerde’ services were held in the Vredenhof Chapel in Haarlem.

In October 1962, the renovated church was reopened. “The old, somber preaching church has been transformed into a true congregation church,” and “the dark tunnel into a bright, cheerful space,” wrote the Haarlems Dagblad. The pulpit was moved to the right, and the communion table was placed in the center of the stage. The arrangement of the pews was adjusted, better electric lighting and central heating were installed, and the interior was repainted in fresh colors. The Lutheran minister from Weesp, Rev. P.H.B.C. Kok, created a relief of the angel at Jesus’ open tomb, which was placed in the niche behind the communion table. The church also received a new name: Opstandingskerk (Resurrection Church).

Fifty Years of the ‘Gereformeerde’ Church in Heemstede (1967).

On April 9, 1967, a solemn service was held in the Koediefslaan Church to commemorate that exactly fifty years earlier, the first ‘gereformeerde’ church service in Heemstede had taken place in a bulb shed on Crayenestersingel. Rev. S. Datema led the service, and the first elders and deacons were then installed. The liturgist was Rev. G.N. Lammens (1923-1985), while Rev. Dondorp, who had retired the previous year, led the service. He passed away in 1984 and was buried in the General Cemetery of Heemstede.

The Closure of the Opstandingskerk (1990).

As part of the Samen-op-Weg (Together on the Way) process, cooperation between the ‘Gereformeerde’ Church and the ‘Hervormde’ Congregation of Heemstede was intensified. The two denominations had four church buildings: two ‘gereformeerde’ (Opstandingskerk and Pinksterkerk) and two ‘Hervormde’ (Oude Kapel and Kapel Nieuw Vredenhof). In 1987, it was decided that two of these churches would be closed. Initially, the plan was to close the Kapel and the Pinksterkerk, leaving one church in both northern and southern Heemstede.

However, during a congregational meeting in 1990, it was ultimately decided to retain the Pinksterkerk and close the Opstandingskerk instead. The Koediefslaan church was sold in 1990. The final service was held in September 1990, during the funeral of Koster Van der Ploeg. The baptismal font, the facade stone, and the relief of “the angel at the open tomb of Jesus” were transferred to the Pinksterkerk.

The decision was made to demolish the Opstandingskerk, as developers intended to build a small nursing home for psychogeriatric patients and a service flat on the site.

Renovation of the Pinksterkerk (1992).

The sale of the Opstandingskerk provided the ‘Gereformeerde’ Church with sufficient funds to renovate the Pinksterkerk. In 1992, under the supervision of the Piet Koster architectural firm, the Pinksterkerk underwent a renovation. The main entrance was moved from the upper floor to the basement level and has since functioned as an emergency exit. Additionally, an entrance for disabled individuals was installed, the pews were removed, and an elevator was added. Until 1992, the church furniture was arranged widthwise rather than lengthwise; the pulpit and baptismal font stood against the west wall. The original passage to the rear site on the north side of the church was eliminated. Finally, in 1992, a low, flat-roofed extension was built against the rear facade, containing a youth club and a patio.

Protestant Church of Heemstede (2006).

On January 2, 1995, the ‘Gereformeerde’ Church and the ‘Hervormde’ Congregation signed a federation agreement. This marked the beginning of a process that eventually led to the merging of both congregations into the Protestantse Gemeente Heemstede. The Protestant congregation was officially established on September 26, 2006.

The Closure of the Pinksterkerk (2018).

On May 20, 2018, the final service was held in the Pinksterkerk. “Saying goodbye to a building filled with memories of joyful and sorrowful events stirs emotions. Many people attended this last service to reflect on this special moment. (…) At the end of the service, a confetti cannon shot colorful paper snippets into the air, drifting down all around. Because the Spirit blows wherever He wills, even outside the Pinksterkerk.”