In het weekend van zaterdag 15 maart en zondag 16 maart 2025 herdacht de protestantse gemeente (c.q. Gereformeerde Kerk) in het Friese Beetgumermolen (Fries: Bitgummole) het honderdjarig bestaan van haar kerkgebouw, de Moletsjerke aan de J.H. van Aismawei (de Gereformeerde Kerk zelf werd op 20 april 1842 door ds. D. Postma (1818-1890) van Minnertsga als Christelijke Afgescheidene Gemeente).
In 1984 verscheen over De Gereformeerde Kerk te Beetgum c.a. al een interessant 160 pagina’s tellend gedenkboek onder de titel ‘In en rondom de kerk. Jubileumboek 1834-1984. Geref. Kerk Beetgum’, geschreven door R. Dijkstra.
Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het indrukwekkende tegenwoordige kerkgebouw, de Moletsjerke, rolde opnieuw een boekje van de pers, samengesteld en in eigen beheer uitgegeven door de heer Sjoerd D. Schaaf, die het boekje tijdens de gemeentelijke bijeenkomst van 15 maart in het kort presenteerde. Het boekje is deels in het Fries geschreven en draagt als titel ‘Troch de tiden hinne, 100 jier tsjerke yn Bitgummole’ (‘Door de tijden heen, 100 jaar kerk in Beetgumermolen’).
Allereerst moet opgemerkt dat het boekje er keurig uit ziet! Op de omslag is een prachtige tekening afgedrukt van de Moletsjerke en de pastorie. Die illustratie werd in 2007 getekend door Klaske Krijger. Ook verder is het boekje heel netjes uitgevoerd, voorzien van zwart-wit en kleurenfoto’s, afgedrukt op goed papier. Het telt 46 pagina’s.
De inhoud.
Het boekje begint met een beschouwing over ‘Religie en geloof’, waarbij de auteur allerlei culturen onder de aandacht brengt. Het tweede hoofdstuk concentreert zich op het Christendom, en vervolgt deze zoektocht met korte beschouwingen over De Kruistochten, Luther en Calvijn, de Unie van Atrecht en (als reactie daarop) de Unie van Utrecht (beide in 1579), en tenslotte over de Nationale Synode van Dordrecht (1618/1619), onder meer bekend door de Statenbijbel en de Dordtse Kerkorde.
Op bladzijde veertien van het boekje wordt de Afscheiding van 1834 en de nasleep daarvan behandeld. De schrijver beschrijft ook in dit hoofdstuk (net in als in de vorige en de latere) allerlei interessante wetenswaardigheden over mensen en gebeurtenissen, vooral uit de omgeving van Beetgumermolen. Zo vertelt hij onder veel meer ook over een van zijn voorouders, Sjoerd Pieter Schaaf (luitenant bij de Patriotten in de Friese streek Het Bildt) en over Eise Eisinga, de schepper van het bekende planetarium in Franeker. Verteld wordt verder over koning Willem III, die in 1852 op bezoek kwam in Beetgum, en over de Hallumer Afgescheiden voorman Hette Pieters Hettema, die een apart hoofdstuk krijgt toebedeeld.
De emigratie van Afgescheidenen naar Amerika wordt besproken, waarbij we onder meer opnieuw een voorvader van de schrijver tegenkomen. De Doleantie van 1886, de Vrijmaking van 1944, een beschouwing over ‘De periode na 1945’ en de ‘Veranderingen in onze kerken’ vervolgen de tekst. Een interessante bijdrage is van de hand van Oeke Wassenaar-Dijkstra, die haar langjarige ervaringen met haar kerk en haar dorp beschrijft.
De heer Schaaf vertelt verder over ‘Preektijgers’ (waarmee hij onder meer op het oog heeft ds. J.H. Zelle (1907-1983) en ds. Okke Jager (1928-1992). Ook wordt aandacht besteed aan ‘de zondagse bloemen van de kerk’ en aan gemeentelid Siebe Andringa en diens belevenissen in en buiten de kerkelijke gemeente.
Natuurlijk mocht aandacht voor de 45-jarige Molewjuk (het bijgebouw van de Moletsjerke) niet ontbreken. ‘Wat de toekomst brengen moge‘ besluit de tekst van het boek. “Wat hopelijk lokaal wel blijft: de ‘mienskip‘ die in de toekomst zorg wil dragen voor niet alleen de geloofsbeleving, maar ook de aandacht voor de naaste’.
Als we het geschrevene overzien merken we vooral op dat eenvoudige mensen in het verhaal centraal staan. En dan vooral de mensen in de (kerkelijke) gemeenschap in de omgeving van de ruim 180 jaar oude Gereformeerde Kerk te Beetgum c.a. en het nu honderdjarige kerkgebouw in Beetgumermolen. Zoals de schrijver tijdens de presentatie zelf al opmerkte: ‘Wat is een kerk zonder de mensen?’ Een tweetal puzzels (gelukkig met de antwoorden) sluit het boekje af.
De gemeente van Beetgumermolen heeft er een waardevol, interessant en goed geschreven gedenkboekje bij, waarvan hopelijk nog een tweede druk het licht zal zien…
- Sjoerd D. Schaaf, Troch de tiden hinne, 100 jier tsjerke yn Bitgummole. Door de schrijver in eigen beheer uitgegeven (‘eerste druk maart 2025’). Beetgum, maart 2025, 46 pp., geïllustreerd met zwartwit en kleurenfoto’s.
Translation into English:
A Journey ‘Through 100 Years of Church in Bitgummole’.
On the weekend of Saturday, March 15, and Sunday, March 16, 2025, the Protestant congregation (formerly the ‘Gereformeerde’ Church) in the Frisian village of Beetgumermolen (Frisian: Bitgummole) commemorated the centenary of its church building, the Moletsjerke, located on J.H. van Aismawei. The ‘Gereformeerde’ Church itself was founded on April 20, 1842, by Rev. D. Postma (1818-1890) of Minnertsga as a Christian Secessionist Congregation.
In 1984, an interesting 160-page commemorative book about the ‘Gereformeerde’ Church in Beetgum and its surroundings was published, titled In en rondom de kerk. Jubileumboek 1834-1984. Geref. Kerk Beetgum, written by R. Dijkstra.
On the occasion of the centenary of the impressive current church building, the Moletsjerke, another book was published. This booklet was compiled and self-published by Mr. Sjoerd D. Schaaf, who briefly presented it during the congregational gathering on March 15. The booklet is partly written in Frisian and is titled Troch de tiden hinne, 100 jier tsjerke yn Bitgummole (Through the Times, 100 Years of Church in Beetgumermolen).
First and foremost, the booklet is beautifully presented! The cover features a stunning drawing of the Moletsjerke and the parsonage, created in 2007 by Klaske Krijger. The rest of the booklet is also neatly executed, containing both black-and-white and color photographs printed on high-quality paper. It consists of 46 pages.
Contents.
The booklet begins with a discussion on Religion and Faith, in which the author highlights various cultures. The second chapter focuses on Christianity, continuing the exploration with brief discussions on the Crusades, Martin Luther and John Calvin, the Union of Arras (1579) and, as a reaction, the Union of Utrecht (also 1579), and finally, the National Synod of Dordrecht (1618/1619), known for the Statenbijbel (the Dutch States Bible) and the Dordrecht Church Order.
On page 14, the booklet addresses the Secession of 1834 and its aftermath. In this chapter, as in the previous and following ones, the author shares numerous interesting facts about people and events, particularly from the Beetgumermolen area. Among other things, he tells about one of his ancestors, Sjoerd Pieter Schaaf (a lieutenant among the Patriots in the Frisian region of Het Bildt), and about Eise Eisinga, the creator of the famous planetarium in Franeker. The book also recounts the visit of King William III to Beetgum in 1852 and dedicates a separate chapter to Hette Pieters Hettema, a leader of the Secession in Hallum.
The emigration of Secessionists to America is discussed, with another of the author’s ancestors making an appearance. The book continues with the Doleantie of 1886, the ‘Church Liberation’ of 1944, a reflection on The Period After 1945, and Changes in Our Churches. An interesting contribution comes from Oeke Wassenaar-Dijkstra, who describes her long-standing experiences with her church and village.
Mr. Schaaf further writes about Sermon Tigers (a term referring to passionate preachers, including Rev. J.H. Zelle (1907-1983) and Rev. Okke Jager (1928-1992)). The booklet also touches on the church’s Sunday flowers and the experiences of church member Siebe Andringa within and beyond the church community.
Naturally, attention is also given to the 45-year-old Molewjuk, the annex building of the Moletsjerke. The book concludes with What the Future May Bring: “What will hopefully remain locally is the ‘mienskip’ (community) that will continue to care not only for faith but also for the well-being of others.”
Reflection.
Looking at the content as a whole, it becomes evident that ordinary people take center stage in this story—particularly those in the (church) congregation surrounding the 180-year-old ‘Gereformeerde’ Church in Beetgum and the now 100-year-old church building in Beetgumermolen. As the author himself remarked during the presentation: “What is a church without its people?”
The book concludes with two puzzles (thankfully, with answers provided).
The congregation of Beetgumermolen now has a valuable, interesting, and well-written commemorative booklet, which will hopefully see a second edition in the future.
- Sjoerd D. Schaaf, Troch de tiden hinne, 100 jier tsjerke yn Bitgummole. Self-published by the author (first edition, March 2025). Beetgum, March 2025, 46 pages, illustrated with black-and-white and color photographs.