Ds. T. Fossen (van 1945 tot 1959).
( < Naar deel 1 ) – Op 25 november 1945 deed de eerste predikant na de Tweede Wereldoorlog intrede in Zwijndrecht-Groote Lindt. Het was ds. T. Fossen (1899-1970) uit Westmaas.
De predikant was tijdens zijn predikantschap in Groote Lindt ook gedurende een dag per week godsdienstleraar aan de Chr. HBS in Dordrecht. Dat de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt een nieuw kerkgebouw nodig had bleek onder meer in 1953, toen een bouwfonds werd opgericht en vijf jaar later een bouwcommissie het licht zag.
Ds. P.L. Smilde (van 1960 tot 1966) en ds. J. Tevel (van 1963 tot 1968).
Tijdens het predikantschap van ds. P.L. Smilde (1926-2019) uit Nieuwleusen (hij deed op 25 september 1960 intrede) en van ds. J. Tevel (1932-2013) als tweede predikant (die op 22 september 1963 intrede deed) werden de kerkbouwplannen steeds concreter.
Aan het bekende Gereformeerd Sociologisch Instituut (GSI) was namelijk opdracht gegeven een studie te maken over eventuele kerkbouw in Groote Lindt. Daarbij werden natuurlijk ook schattingen gemaakt van de toekomstige ledentallen van de kerk. De studie maakte duidelijk dat de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt in 1967 ongeveer 1.900 leden zou hebben (in 1960 was dat nog 850). Zelfs zou de kerk van Groote Lindt kunnen uitgroeien tot rond de 3.200 leden met drie of vier kerkgebouwen en predikanten.
De werkelijkheid zou heel anders worden, wat met dit soort studies vaker gebeurde (dat is ook duidelijk te zien aan de onderaan dit verhaal geplaatste grafiek van de ledentallen ). Zo greep de ontkerkelijking sinds de jaren ’70 steeds meer om zich heen, waaraan ook de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt niet ontsnapte. In de jaren ’70 bleek namelijk het hoogste aantal leden bereikt te zijn: rond de 2.000.
De plannen voor de kerkbouw gingen niet van een leien dakje. Men had te maken met allerlei instanties die eisen stelden. Maar op grond van het onderzoek van het GSI werden uiteindelijk door architect Quist tekeningen voor een nieuwe kerk met pastorie en kosterswoning gemaakt. Na veel overleg werd besloten niet twee kerken te bouwen, zoals een advies luidde, maar één kerk met 650 zitplaatsen. De eerste paal ging op 18 maart 1963 de grond in.
De Ichthuskerk (1964).
Om het benodigde geld bij elkaar te krijgen waren ook vele acties gehouden. Zo was er (onder veel meer) een bazaar georganiseerd, werden lucifers verkocht, kon men een stuk bouwgrond ‘kopen’ voor fl. 16 per m³, werd door de jeugd een nieuwbouwstenenactie gehouden en gingen de jongens van de Knapenvereniging taarten bakken.
Een fonds, genaamd ‘Kerk Klok Klingelt’, ook door de jeugd opgezet, zamelde geld in voor een kerkklok; er werd oud papier opgehaald en glazen met de afbeelding van de nieuwe kerk en wandtegeltjes aan de man gebracht. In zes jaar tijd werd met de acties zo’n fl. 200.000 opgehaald.
Ook werd rijkssubsidie verkregen voor een bedrag van ruim fl. 184.000 en schonk de befaamde gereformeerde Stichting Steun Kerkbouw (SSK) een bedrag van fl. 80.000. De houten kerk en de oude pastorie werden later voor in totaal fl. 65.000 verkocht. De nieuwe kerk aan de Frits Vogelstraat en de twee (!) pastorieën kostten zo’n fl. 900.000.
Ds. Fossen onthulde op 7 maart 1964 een gedenksteen met de tekst uit Lukas 8 vers 16b: ‘Opdat wie binnentreden het licht mogen zien’. De Ichthuskerk werd op 26 november 1964 in gebruik genomen.
Omdat de houten noodkerk (en het daarachter in 1961 gebouwde jeugdnoodgebouw ’t Anker) moest verdwijnen besloot de kerkenraad na veel overleg bij de Ichthuskerk ook een jeugdgebouw neer te zetten, dat fl. 110.000 kostte en in 1967 in gebruik genomen werd. Het jeugdgebouw kreeg de naam Plexat (‘Plek zat’).
Het orgel (1971).
De in 1970 opgerichte Stichting Orgelconcerten Zwijndrecht wilde zorgen voor de plaatsing van een nieuw orgel in de Ichthuskerk. De kosten zouden ongeveer fl. 125.000 bedragen, waarvan fl. 25.000 afkomstig was uit het orgelfonds dat ingericht was voor het restaureren van het oude orgel dat in 1955 aangeschaft was. In juni 1970 werd de fa. Van den Berg & Wendt aangezocht voor de bouw van een orgel van 25 stemmen met twee manualen en pedaal, met mechanische tractuur. Op zondag 3 oktober 1971 werd het orgel voor het eerst in de kerkdienst gebruikt.
Ds. W.M. de Bakker, ds. H. Moll en ds. F.B. Fennema.
Ds. W.M. de Bakker (1925-2001) uit het Drentse Zuidwolde deed op 20 augustus 1967 intrede in Groote Lindt. Op 15 juni 1969 deed ds. H. Moll (1923-1999) als tweede predikant intrede. Van 1973 tot 1977 was ds. F.B. Fennema (*1937) aan de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt verbonden.
De Burcht (1974).
In 1969 werd het bouwfonds Nederhoven ingesteld om geld bijeen te brengen voor de bouw van een tweede kerk. Ook nu werden allerlei acties georganiseerd, onder meer een aantal ‘Zwartkop-acties’, waarvoor veel dames in 1969 aan het werk gingen bij Schwarzkopf in Dordrecht om allerlei geld opleverende werkzaamheden te verrichten.
Hetzelfde jaar werd weer een Zwartkop-actie (een bingoavond) gehouden, nu in de lokalen van de nieuwe Ichthuskerk. In totaal werd een elftal Zwartkop-acties georganiseerd. Maar ook een oliebollenactie, een raddraaiersavond in de kerk, de verkoop van ansichten en kindertekeningen, ballpoints, bouwstenen enz. werden georganiseerd.
Zo kreeg men veel geld binnen om althans een deel van de bouwkosten van nieuwe kerk de Burcht aan de Laan van Nederhoven te kunnen betalen. De totale kosten bedroegen fl. 870.000. De kerk werd in 1974 in gebruik genomen. Zo had de Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt twee kerkgebouwen: de Ichthuskerk en de Burcht.
De predikanten van 1977 tot 1998.
Behalve de reeds genoemden waren de volgende predikanten tussen 1977 en 1998 aan De Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt verbonden. Van 1977 tot 1982 was ds. H.J. Koffrie (1931-1982) predikant van de Ichthuswijk, als opvolger van ds. Moll (ds. Koffrie overleed tijdens een kerkdienst). De Burchtwijk kreeg in ds. J.G. Los (1932-2012) van 1978 tot 1987 ook een eigen wijkpredikant. Hij werd opgevolgd door ds. Sj.P. Zwaan (*1948), die van 1988 tot 1996 aan die wijk verbonden was. Voor de Ichthuswijk waren achtereenvolgens ds. D. Soeteman (*1946) van 1984 tot 1992, en ds. G. Labots (*1955) van 1993 tot 1999 aan de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt verbonden.
Problemen…
De Commissie van Beheer meldde op een gegeven moment dat de gezonde financiële toekomst van de inmiddels krimpende Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt in gevaar kwam. De kosten waren te hoog. Het feit dat bepaalde belangrijke instemmingsbevoegdheden in beleidszaken bij de wijkraden van de Ichthuskerk en de Burcht lagen, werkte belemmerend voor het bestuurlijk functioneren van de Kerkenraad voor Algemene Zaken (KAZ), waar besluiten genomen werden over beleidszaken.
Daarnaast werd een van de predikanten ziek, waardoor geen communicatie met de KAZ meer mogelijk was. Onderlinge tegenstellingen zorgden ervoor dat een andere predikant een beroep naar elders aannam. Toch slaagde de KAZ er onder moeilijke omstandigheden in om ‘de lamgelegde KAZ’ om te bouwen in een ‘effectieve Centrale Kerkenraad’ met duidelijke bevoegdheden.
Grote problemen na de sluiting van de Ichthuskerk.
In mei 1996 kon de Centrale Kerkenraad besluiten om een van beide kerkgebouwen te sluiten (welk gebouw dat was bleef vooralsnog in het midden); tweeëneenhalf jaar later besloot de Centrale Kerkenraad de Ichthuskerk af te stoten. Dat de Ichthusgemeente zwaar aangeslagen was valt licht te begrijpen. Velen hadden hun kerkelijke roots immers in dit kerkgebouw liggen. Een kleine groep gemeenteleden had zoveel moeite het besluit te accepteren dat ze besloten daartegen in actie te komen, met berichten naar de pers, naar de classis, de particuliere synode en de generale synode. Sommigen wilden dat de pastorale arbeid tijdelijk door predikanten van elders uit de classis werd verricht, waarin de classis Dordrecht hen steunde. De kerkenraad beriep en benoemde echter twee predikanten die de pastorale werkzaamheden gewoon op zich namen: ds. L. Donkersloot (1949) in 1998 en ds. M. Moerland (*1958) in 2020.
Toen de voorzitter van de classis – zonder daartoe door de classis gemachtigd te zijn – een ’classicale instructie’ doorgaf aan de actuarius van de generale synode om een ‘externe regelaar’ op de problemen in Groote Lindt los te laten, was het dieptepunt bereikt. De actuarius mocht er in normale omstandigheden van uitgaan dat de ‘classicale instructie’ ook werkelijk een classicale instructie was, en dat diepgaand overleg met de kerkenraad zou zijn gepleegd. Hij vond een predikant bereid zich voor de pastorale arbeid in De Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt in te zetten, terwijl de kerkenraad nergens van wist! Allerwegen boosheid, verbazing, verbijstering en verontwaardiging. Dat de classisvoorzitter vervolgens aftrad spreekt vanzelf.
Maar daarmee begon een ‘rondedans van bezwaarschriften’, die we nu laten voor wat het was, maar die veel ergernissen en tijd kostten terwijl de kerkenraad juist naar een nieuw elan zocht… Uiteindelijk verliet een aantal leden om deze redenen de kerk; ‘een dieptepunt in onze geschiedenis’.
De Burcht vervangen door een nieuwe kerk.
In december 1999 werd na een advies van de Commissie Herstructurering Kerkelijke Gebouwen een bouwcommissie benoemd om de Ichthuskerk, de pastorieën en de jeugdruimte Plexat te verkopen. Met het daardoor verkregen geld zou de Burcht stevig verbouwd worden. Maar uiteindelijk werd na veel overleg met onder meer de wijkraden afgesproken ook de Burcht af te stoten en af te breken en deze op dezelfde locatie te vervangen door een geheel nieuwe kerk met voldoende ruimte voor activiteiten en ontmoeting. Jaren van uitvoerig overleg en plannen maken volgden.
Besloten werd Architectenbureau A. Stout uit ’s-Gravendeel het ontwerp te laten maken en aan aannemer Den Hartog Bouw – ook uit ’s-Gravendeel – de bouw te laten verzorgen. De laatste dienst in de Burcht werd op 11 februari 2001 gehouden en het leegruimen en de sloop van de kerk waren nog dezelfde maand achter de rug (het orgel van de Burcht werd verkocht aan de Gereformeerde Kerk te Sliedrecht).
De nieuwe kerk: De Develhof (2001).
Op 30 maart 2021 werd de eerste paal voor de nieuwe kerk aan de Laan van Nederhoven de grond in geslagen. “Mede door de inzet van de bouwcommissie werd een fraai en functioneel kerkgebouw gerealiseerd met prima akoestiek, mechanische ventilatie, ringleiding voor slechthorenden, prachtige glas-in-loodramen, functionele inrichting van de vergaderkamers, keukeninrichting, jeugdruimte, enz.” Door enthousiaste en financiële bijdragen van onder meer maar liefst fl. 120.000 aan giften konden de meeste wensen met betrekking tot de inrichting worden gerealiseerd. Ook schonk een van de leden een luidklok voor de kerk. Het andere kerkelijke geluid, dat van het orgel, kwam uit de Ichthuskerk; het werd op 20 november 2021 in de Develhof geplaatst; want dat werd de nieuwe naam van de moderne kerk. Gemeenteleden schonken de glaskunstramen, bestaande uit twee series van zeven ramen, geplaatst in de gevel van de kerk.
Op 16 december 2001 vond de laatste dienst plaats in de aula van het Develsteincollege, waar gedurende de bouw van de nieuwe kerk de kerkdiensten gehouden werden. De eerste kerkdienst in de overvolle, moderne Develhof vond plaats op 25 december 2001, Eerste Kerstdag. Ruim een maand later vond de officiële opening van de kerk plaats, namelijk op 1 februari 2002.
Een nieuw begin…
Ook de kerk van Zwijndrecht-Groote Lindt ontsnapte niet aan kerkverlating, verhuizingen en vergrijzing. Er moest weer eens bezuinigd worden. Een volledige predikantsplaats kon niet meer in de begroting worden opgenomen. Ds. Eric Matser (*1961) werd aangezocht de kerk voor 0.8 fte te dienen; hij had in februari 2014 al eens in de Develhof gepreekt en dat was goed bevallen. Op 7 september 2014 werd hij door dr. K.D. Goverts (*1947) in het ambt bevestigd.
De Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt bestond in 2021 honderd jaar; doordat de coronapandemie roet in het eten gooide werd het jubileum een jaar later gevierd.
De ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Zwijndrecht-Groote Lindt.
Bronnen onder meer:
Gemeenten en predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992
101 jaar Gereformeerde Kerk Zwijndrecht-Groote Lindt. Zwijndrecht, 2022
Jaarboek (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.
© 2022. GereformeerdeKerken.info