Ds. M. van Dijk (van 1946 tot 1947).

( < Naar deel 1 )  – Emeritus-predikant ds. M. van Dijk (1893-1973) uit Nieuweroord nam het op hem uitgebrachte beroep van de kerk van Delden aan en preekte eens per zondag.

“Catechisatie en huis- en ziekenbezoek werden door hem met bezieling ter hand genomen”, maar zijn gezondheid liet hem meer en meer in de steek, zodat zijn werkzaamheden na een jaar per 1 november 1947 beëindigd moesten worden (in de notulen werd gerept over ‘zijn bekende heftigheid’). Wel bleef hij nog enkele jaren lang als ouderling meewerken, waarvan enige tijd als preses. De pastorie naast de kerk bleef hij tot 1951 bewonen.

Vacante periode (van 1947 tot 1953).

Door het beëindigen van het predikantschap van ds. Van Dijk ontstond een vacante periode die tot eind november 1953 zou duren. Afgesproken werd dat een paar predikanten van Hengelo twee zondagen per maand tweemaal, en twee zondagen per maand éénmaal in de kerk van Delden zouden voorgaan. Ook verder werd door hen voor de gemeente van Delden veel werk verzet, zoals het leiden van huwelijksdiensten, begrafenissen, ziekenbezoek en het verzorgen van catechisaties.

In de praktijk gebeurde dit werk meestal door de predikanten R. Kooistra (1917-2005) en F. Vroon (1918-1971), en ook door ‘predikantsassistente’ mej. E.G. van Egmond (1922-2017), die later de eerste vrouwelijke predikant in de Gereformeerde Kerken zou worden. Nadat de twee genoemde predikanten vertrokken waren werd begin 1952 als consulent aangesteld ds. E.H. Nagel (1917-2000) van Hengelo.

Tegelijk is de vacante periode echter een tijd waarin meerdere belangrijke zaken plaatsvonden, afgezien van de normale pastorale werkzaamheden, die soms moeite genoeg kostten: “Een van de Deldense gemeenteleden heeft een voor de Hengelose predikanten krenkende zienswijze, waarom hij niet onder hun leiding aan het Avondmaal wil deelnemen”. Ook dat soort zaken moest opgelost worden…

De kerk vergroot (1951).

Het feit dat er enige jaren geen ‘eigen’ predikant in dienst was gaf de kerkenraad de gelegenheid geld achteruit te leggen voor de verlenging  van de kerk naar achteren met een consistorie en een catechisatiekamer. Het plan hield in dat de bestaande inpandige kerkenraadskamer in feite naar achteren geschoven werd, in de nieuwe aanbouw, waardoor de kerkzaal groter werd en het aantal zitplaatsen met vijftig steeg naar 170. In het plan was ook een aanbouw aan de voorkant voorzien, die echter niet werd uitgevoerd. Architect Schmal maakte het plan en aannemer Looyen realiseerde een en ander in de praktijk.

Op 14 december 1951 werd de uitbreiding officieel in gebruik genomen onder leiding van kerkenraadsvoorzitter G.A. ten Kley, een gebeurtenis die door zóveel belangstellenden werd bijgewoond ‘dat het kerkgebouw geheel gevuld was’. Zonder dat daarvan tevoren bij was stilgestaan was deze officiële ingebruiknemingsdatum op de dag af precies veertig jaar na de eerste ingebruikneming van het kerkgebouw in 1911, en bovendien op de dag af 46 jaar na de instituering van de Gereformeerde Kerk van Delden…!

Een nieuw orgel (1951).

Het oude orgel vertoonde na jaren van gebruik kuren en de onkosten voor de reparaties liepen op. Vandaar dat al eerder een orgelfonds was ingesteld en kerkcollectes voor een nieuw instrument gehouden werden.

Op 2 mei 1944 was bovendien door de organisten al voorgesteld over te gaan tot de aanschaf van een pijporgel. Dat gebeurde uiteindelijk bij de firma Ansingh in Zwolle, waar een nieuw orgel werd gekocht. Aanvankelijk voldeed het instrument niet, en de orgelbouwer vermoedde dat het kwam door de in de kerk aanwezige jaloezieën. Toegezegd werd een vervangend orgel te leveren. Dat instrument hield het tot 1972 uit, want toen achtte men de tijd gekomen het orgel te vervangen. Daarover later meer.

Ds. B. Boelens Szn. (van 1953 tot 1967).

De kerkenraad had ondertussen het beroepingswerk weer ter hand genomen. Ds. B. Boelens Szn. (1910-1987) uit Enschede nam het op hem uitgebrachte beroep aan en deed op 22 november 1953 intrede. Hij preekte bij die gelegenheid over Deuteronomium 32 de verzen 11 en 12: “Als een arend die zijn broedsel opwekt, over zijn jongen zweeft, zijn wieken uitspreidt, er een opneemt en draagt op zijn vlerken, zo heeft hem de Here alleen geleid en geen vreemde god stond hem terzijde”. Zijn thema was: ‘God, die het risico vraagt is ook Degene die het risico draagt’.

Ongeveer veertien jaar lang was hij aan de Gereformeerde Kerk te Delden verbonden. Bovendien was hij gedurende die tijd ziekenhuispredikant (in dienst van de classis). Volgens het classicaal ziekenhuisrapport legde hij in 1957 ongeveer 1.600 bezoeken af. Het was moeilijk werk. Zo verzuchtte hij in 1962 ‘dat er enige lichtpuntjes te ontwaren zijn in het ziekenhuispastoraat, met als belangrijk feit dat ik een arts een bijbel heb kunnen aanbieden’.

De predikant schreef veel in het Mededelingenblad der Gereformeerde Kerk Delden. in 1956 schreef hij met verontwaardiging over het herlevend antisemitisme (‘dit naar aanleiding van kampeerterreinen in Nederland die niet toegankelijk zijn voor Joden’). Ook schreef hij over de pastorie, die reden tot klagen gaf, en over enkele ‘nieuwe theologische vakken’, als daar zijn de ’hoestologie’ (het hoesten tijdens de kerkdienst), de slapologie (het slapen tijdens de kerkdienst), de snoepologie (of kingologie, genoemd naar de King pepermunt) en over de papierologie (‘het strooien van snoeppapiertjes in de kerk’).

Gouden jubileum van de Paaskerk (1955).

Natuurlijk werd aan het vijftigjarig bestaan van de kerk van Delden ruimschoots aandacht besteed. Op zondag 18 december 1955 werd boven de ingang van de kerk aan de Zwanensteeg de in koperen smeedwerk uitgevoerde naam ‘Paaskerk’ aangebracht, met in het midden het kruisteken (ds. Boelens had de naam ‘Goede Herderkerk’ voorgesteld, maar die haalde het niet). Vier dagen eerder bestond de Gereformeerde Kerk te Delden immers vijftig jaar, geïnstitueerd op 14 december 1905. Ook oud-predikanten waren bij de feestelijke viering aanwezig.

Een nieuwe kerk?

In 1957 was nog een nieuw ijzeren hek voor de kerk geplaatst, maar toch kwamen al snel plannen op tafel om een nieuwe, grotere kerk te bouwen. In 1959 werd alvast een bouwfonds opgericht. Gemeenteleden werd daarom gevraagd hun kerkelijke bijdrage met 10% op te schroeven. In 1962 nam men alvast optie op een bouwterrein ‘op de kop van het Hooyerincksplein’, dicht bij het centrum van de stad. Of…, andere mogelijkheid, kon misschien met de hervormden overlegd worden over gezamenlijk gebruik van de Oude Blasiuskerk? Of… kon de Paaskerk misschien uitgebreid worden? Of… (plannen genoeg), zou beter een houten gebouw bij de kerk geplaatst kunnen worden? En tenslotte: kon de leegstaande openbare lagere school – destijds bekend als ‘De Trefhoek’ – achter de Paaskerk misschien gekocht worden?! Dat bleek een aantrekkelijk idee, al duurde het nog even voordat er verder werk van gemaakt werd.

Ds. Boelens nam op 16 april 1967 afscheid en vertrok naar de kerk van Landsmeer, waar hem overigens een moeilijke tijd wachtte.

Ds. H. Lenters (van 1967 tot 1971).

Zijn opvolger, kandidaat H. Lenters (1930-2000), deed op 18 juni 1967 intrede, en werkte, net als zijn voorganger, ook enkele dagen per week als ziekenhuispredikant.

Nog steeds speelden de ver- of nieuwbouwplannen, gecombineerd met extra ruimte voor het verenigingsleven, zoals voor het jeugdwerk, maar het kwam er vooralsnog niet van. In 1969 bleef het bij vernieuwing van het dakbeschot en de dakpannen. Maar de kerk groeide! Vandaar dat geopperd werd een sociologisch onderzoek te laten uitvoeren door het Gereformeerd Sociologisch Instituut. Dat kostte echter fl. 1.500, zodat men daarvan afzag. Ds. Lenters nam op 23 januari 1972 afscheid

Ds. P. Kuizenga (van 1972 tot 1978).

Zijn opvolger deed een half jaar later intrede, namelijk op 23 juli 1972. Het was kandidaat P. Kuizenga (1919-2007) uit Groningen.

In 1972 was het orgel aan vervanging toe. In december dat jaar stemde de gemeentevergadering in met het voorstel een ander instrument aan te schaffen. Een paar maanden later werd voor fl. 15.235 een Johannesorgel aangeschaft. Het instrument heeft ongeveer dertien jaar dienst gedaan.

De Trefhoek (1976).

In 1975 werd aan de burgerlijke gemeente gevraagd of de buiten gebruik zijnde openbare school (toen ‘De Trefhoek’ genoemd), achter de kerk, verbouwd mocht worden tot kerkgebouw, om tegelijk de Paaskerk aan de burgerlijke gemeente te verkopen. De gemeente was bereid de school en het bijbehorende terrein aan de kerk te verkopen. Dat gebeurde officieel in november 1976. Bovendien werd – om de aankoop te financieren – de Paaskerk verkocht (met recht van terugkoop) aan een Handelsonderneming in Delden. Het plan was om een verbinding tot stand te brengen tussen de kerk en de oude school, en aan de zijkant van de kerk een jeugdgebouw aan te bouwen. Het ingrijpende verandering werd echter niet uitgevoerd.

Het plan met de school liep dus niet zoals men verwacht had, al werd een aantal lokalen door de kerk in gebruik genomen. Hoe dan ook, de Paaskerk werd in 1980 officieel weer teruggekocht en De Trefhoek verkocht. Aldus de zeer in het kort weergegeven gebeurtenissen.

Ds. G.L.R. Riphagen  (van 1979 tot 1983).

Na het afscheid van ds. Kuizenga op 24 september 1978 deed zijn opvolger (die in tijdelijke dienst was) op 2 december 1979 intrede. Het was ds. G.L.R. Riphagen (1924-1989) uit het Zuid-Limburgse Ubach over Worms. Als men hem zei dat hij ‘emeritus legerpredikant’ was antwoordde hij altijd: ‘Ik ben luchtmachtpredikant met functioneel leeftijdsontslag’. Bij de Luchtmacht voelde hij zich thuis.

In plaats van de verbouw van kerk en De Trefhoek werd in 1980 besloten te beginnen met de uitbreiding aan de zuidwestkant van de kerk. Deze nieuwbouw bevatte ook de nieuwe entree, een garderobe en sanitaire voorzieningen. Aangestuurd werd op veel werk door vrijwilligers. Uiteindelijk, na enige vertraging, kon op 4 januari 1981 de uitgebouwde kerk opnieuw in gebruik genomen worden.

De Vrouwenvereniging ‘Zusterhulp’, die officieus in 1937 (maar officieel in 1950) was opgericht en zich aanvankelijk vooral bezighield “met het ontlasten van gezinnen waar hulp dringend nodig is, met het stop- en verstelwerk voor grote of anderszins bezwaarde gezinnen, het koken voor en bezoeken van zieken, en het zorgen voor opname van kinderen uit gezinnen waar ziekte is of zonodig bij bevalling”, hield zich later – toen de aanvankelijke werkzaamheden niet meer dringend nodig waren – steeds meer bezig met Bijbelstudie en met de studie van maatschappelijke onderwerpen.

Op 4 september 1983 nam de predikant afscheid en vertrok naar Valkenswaard.

Ds. J.C. den Hertog (van 1984 tot 1991).

Op 15 april 1984 deed de opvolger van ds. Riphagen intrede. Het was ds. J.C. den Hertog (*1953). Hij zette zich sterk in voor het betrekken van kinderen bij de kerk en de kerkdienst, en hun deelname aan het avondmaal.

In 1985 werd ‘voor de laatste keer een nieuw orgel aangeschaft’. Het was ditmaal een Heyligersorgel van de firma Johannes de Heer, dat voor bijna fl. 28.500 werd gekocht (inclusief plaatsing in de kerk).

Bij zijn afscheid op 9 juni 1991 schreef de Paaskerkbode onder meer: “Onder de prille leiding van de rustig luisterende jonge dominee van zeven jaar geleden is er vanuit zijn aanhoudende en bezielende inbreng mede een verfrissende en vaardige geest in onze kleine kerkgemeenschap ontstaan. Een gemeenschap die naar binnen allengs meer open is gaan staan voor elkaars verscheidenheid;  ook naar buiten ontdekten we de ander in andere kerkelijke gemeenschappen”. De kerk van Delden telde in die tijd ongeveer 330 leden, wat meteen zo ongeveer het hoogste aantal leden was in de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Delden.

Ds. J.C. Langeveld (van 1992 tot 1998).

De laatste predikant van de Gereformeerde Kerk te Delden was de emeritus Luchtmachtpredikant ds. J.C. Langeveld (1938-1999), die op 1 september 1992 als parttime predikant intrede deed in de kerk van Delden. Hij heeft zich sterk ingezet voor het Samen-op-Wegproces. De samenwerking van de Gereformeerde Kerk en de plaatselijke Hervormde Gemeente was overigens al eerder begonnen. Daarover enkele korte punten.

Zo werd het einde van de Tweede Wereldoorlog gezamenlijk herdacht tijdens een dienst in de Oude Blasiuskerk, waar de hervormde predikant de liturg was en ds. Boelens de preek hield.

Dankzij de gastvrijheid van de hervormde gemeente vonden de intrede- en afscheidsdiensten van meerdere gereformeerde predikanten plaats in de Oude Blasiuskerk. Voor het eerst was dat in 1953, toen ds. Boelens intrede deed. Anderzijds, toen de hervormde kerk gerestaureerd werd, vonden de hervormde kerkdiensten gastvrijheid in de gereformeerde Paaskerk.

Onder voorzitterschap van ds. Lenters werd in 1970 begonnen met het bespreken van kerkelijke samenwerking op het gebied van sociale dienstverlening. In 1973 had dit tot resultaat de oprichting van de Protestantse Stichting voor Sociale Dienstverlening Delden.

In 1974 werd zelfs even aarzelend gesproken over de mogelijkheid om samen met de hervormde gemeente één predikant te beroepen, vanwege de beperkte financiële middelen van de Gereformeerde Kerk. Daar kwam niets van. Maar begin jaren ’80 vond het eerste gesprek plaats tussen een hervormde en een gereformeerde afvaardiging. Sindsdien werden in de hervormde Oude Blasiuskerk regelmatig gezamenlijke diensten gehouden, met de intentie om rond 1990 alle bijzondere diensten gezamenlijk te gaan vieren. In de jaren daarop werden werk- en stuurgroepen ingesteld die zich met de voortgang van het Samen-op-Wegproces bezighielden en vele gesprekken werden daarover gevoerd in de moderamina en de kerkenraden.

Uiteindelijk werd in maart 1996 een intentieverklaring opgesteld en ondertekend waarbij beide kerken uitspraken ‘dat het proces [van samenwerking] onomkeerbaar is en men zonder elkaar geen Kerk kan zijn’. Opnieuw werden werkgroepen ingesteld en werd in allerlei geledingen nagedacht over de toekomst van de ene Samen-op-Weggemeente.

Op zondag 22 februari 1998 werd in de hervormde Oude Blasiuskerk de laatste hervormde dienst gehouden en in de Paaskerk de laatste gereformeerde dienst. In de Paaskerk was dat trouwens meteen de afscheidsdienst, want de diensten werden vanaf toen in de Oude Blasiuskerk gehouden. Kerkgangers uit beide kerken gingen halverwege hun dienst naar buiten, elkaar tegemoet, en uit de Paaskerk werden verscheidene liturgische voorwerpen meegenomen naar de Oude Blasiuskerk.

Op 6 februari 2000 werd vervolgens de federatieovereenkomst ondertekend, waarna op 11 juni 2005 de Protestantse Gemeente Delden officieel werd opgericht, en werd ook de (op een half jaar na) honderd jaar oude Gereformeerde Kerk te Delden opgeheven.

Ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Delden.

Bronnen onder meer:

W. Dekker, J. Elferink, M. en P. Kooij en M. Mulder (red.), Kerkpapier en andere snippers. Bijna een eeuw gereformeerden in Delden. Delden, 2000

Gemeenten en predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

Jaarboek (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

J.J. van Wieringen, Honderd jaar Gereformeerde Kerk van Hengelo. Hengelo, 1992

© 2023. GereformeerdeKerken.info