De evangelisatie in Friesland Noord in 1947

Hoe het werk na de oorlog weer werd opgepakt.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het evangelisatiewerk in ons land, dat vóór die tijd door de talloze Gereformeerde Kerken al vele jaren lang uitgevoerd werd, maar tijdens de bezettingsjaren meestal slechts moeizaam of niet kon worden verricht, in veel Gereformeerde Kerken weer stevig ter hand genomen.

Kaart van gereformeerd Friesland (bron: Anderhalve Eeuw Gereformeerden in stad en land. Deel 10, Friesland, J.H. Kok, Kampen).

Dat was ook het geval in Friesland. Op 9 mei 1871 bracht de toenmalige particuliere synode eenheid in de samenwerkende arbeid van de Gereformeerde Kerken. Ze benoemde toen namelijk Deputaten voor de Binnenlandsche Zending (later Evangelisatie genoemd), uit elke classis één.  En dat bleef zo tot de oorlog. Tijdens de bezettingsjaren werd het zoals gezegd moeilijker het werk naar behoren uit te voeren. Maar na de oorlog namen de kerken het werk weer met nieuwe energie op.

Gereformeerd Friesland was toen door het grote aantal zelfstandige Gereformeerde Kerken al jaren lang verdeeld in Friesland Noordelijk Gedeelte en Friesland Zuidelijk Gedeelte, met elk een eigen particuliere synode. Beide particuliere synodes hadden een  Deputaatschap voor de Evangelisatie ingesteld (bestaande uit een primus en een secundus afgevaardigde uit elke classis), dat jaarlijks aan de particuliere synode rapporteerde over hoe het werk zich in het afgelopen jaar in het eigen kerkelijk ressort ontwikkeld had.

Friesland Noord (zoals we het nu kortweg noemen) bestond in die tijd uit de classes Dokkum, Franeker, Hallum, Kollum en Leeuwarden. Op de kaart worden deze classes (met hun respectievelijke plaatselijke Gereformeerde Kerken) weergegeven boven de dikke gestreepte lijn.

Het evangelisatiewerk in Groningen en Drenthe.

Hoe verliep dat evangelisatiewerk? Welke activiteiten verrichtte men? Hoe werden de werkzaamheden door de bevolking ontvangen? Wat waren de moeiten en de vreugden? Om meer te weten te komen over het evangelisatiewerk in het noorden van ons land deden we daar sinds 2008 onderzoek naar, en publiceerden daarover vervolgens uitvoerige schriftelijke overzichten van het werk in Groningen en Drenthe.

Over Groningen publiceerden we in 2010 ‘Een geheel bijzonder arbeidsveld’, De evangelisatiearbeid der Particuliere Synode Groningen van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1878-2004); en over Drenthe in 2013: ‘Vaak was het ploegen op rotsen’. De evangelisatiearbeid van de Particuliere Synode Drenthe van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1893-1993). Het zijn uitvoerige overzichten geworden, resp. bestaande uit 250 en 345 pagina’s.

Het werkmateriaal (weergaven van de notulen van classes en synodes) en de bijlagen (de evangelisatierapporten) over het evangelisatiewerk in de provincie Friesland (Noord en Zuid).

Het evangelisatiewerk in Friesland.

Vervolgens wilden we een overzicht maken van het evangelisatiewerk in de provincie Friesland. Daartoe werd het complete evangelisatiearchief van de beide Friese particuliere synodes en van alle Friese classes met toestemming van de Classis Fryslân geleend en gekopieerd, bestaande uit alle notulen van synodes en classes daarop betrekking hebbend, en alle evangelisatierapporten die door plaatselijke kerken en classes aan de synodes werden doorgegeven.

We besloten van het Friese materiaal echter geen schriftelijk overzicht op papier uit te geven, maar van die (ook digitale) gegevens regelmatig gebruik te maken voor artikelen op deze website. Aan de hand van de verzamelde gegevens kon bijvoorbeeld ook nauwkeurig worden nagegaan hoe uit de evangelisatie afkomstige Gereformeerde Kerken uiteindelijk geïnstitueerd konden worden. Meerdere van die overzichten werden op deze website gepubliceerd.

Het werk in Friesland Noordelijk Gedeelte, 1947.

Ds. S. Wagenaar (1899-1953) van Arum was in 1948 rapporteur namens de Deputaten Friesland Noord.

Om inzicht te krijgen in de na de oorlog weer opstartende evangelisatieactiviteiten van de plaatselijke Friese Gereformeerde Kerken, namen we onze toevlucht tot de vaak zeer uitvoerige rapporten die jaarlijks door de Evangelisatiedeputaten aan hun respectievelijke synodes werden toegestuurd. Ze ontvingen die gegevens van de plaatselijke kerken en van de classes – vaak zeer uitvoerig en gedetailleerd – en maakten daarvan per dorp of stad een kort verslag, samen een algemeen overzicht vormend.

Ter illustratie daarvan volgen we het verslag van het evangelisatiewerk in Friesland Noordelijk Gedeelte in het jaar 1947. Het rapport van de provinciale Deputaten voor Evangelisatie werd op 16 juni 1948 door de Particuliere Synode Friesland Noordelijk Gedeelte behandeld. De primus Deputaten Evangelisatie waren toen: voor de classis Dokkum ds. F.H. Kamphuis (1907-1977) van Wierum; voor de classis Franeker ds. S. Wagenaar (1899-1953) van Arum (die het onderstaande rapport opstelde); voor de classis Hallum ds. E. Baerends (1913-1968) van Marrum; voor de classis Kollum ds. F.H. Vonk (1914-1984) van Veenwoudsterwal en voor de classis Leeuwarden ds. S.W. Bos (1885-1957) van Leeuwarden.

Het betreffende rapport over het evangelisatiewerk in het jaar 1947 in Friesland Noord publiceren we hieronder. Het geeft duidelijk aan dat het werk weer flink op stoom was gekomen.

Bron:

Archief Particuliere Synode van de Gereformeerde Kerken in Friesland Noordelijk Gedeelte. Tresoar, Leeuwarden

2021. GereformeerdeKerken.info